Man leunend op een stok

Auteur: Esmé van der Krieke

Deze zwartkrijttekening van een man die met zijn linkerhand op een stok leunt en met zijn rechterelleboog op een verhoging, werd door Helmut Lütjens als Venetiaans omschreven en in de tweede helft van de zestiende eeuw gedateerd.^[1] Deze datering komt overeen met het watermerk in het papier dat tussen 1566 en 1575 in Rome werd geproduceerd.^[2] Hoewel die regio niet strookt met Lütjens’ aanduiding, is toch uit de herkomstgeschiedenis van de tekening op te maken dat deze waarschijnlijk in Venetië werd vervaardigd. De oude doublure bevat namelijk de inscriptie ‘I.T. no: 15’, behorend tot de collectie van de Venetiaanse verzamelaar Zaccaria Sagredo (1653-1729). Volgens Sagredo’s classificatiesysteem staat de afkorting ‘I.T.’ voor de Venetiaanse kunstenaar Jacopo Tintoretto (1518-1594).^[3]  

De samenstelling van de draperieën en de houding van de figuur in onze tekening komen enigszins overeen met figuren die we kennen uit Tintoretto’s studies en schilderijen, maar toch sluit de tekening stilistisch niet op tekeningen van diens hand aan. Het vlugge en schetsmatige karakter van Tintoretto’s figuurstudies in zwart krijt, zoals die in Londen en Rotterdam, ontbreekt in deze tekening.^[4] Bovendien missen de witte hoogsels en de strakke lijnvoering die diens studies kenmerken. Ook kan worden uitgesloten dat Jacopo’s zoon Domenico (1560-1635) deze tekening vervaardigde; hij volgde in zijn vroege jaren immers nauw zijn vaders tekenstijl en ontwikkelde na diens dood een naturalistische stijl waarin zachte en subtiele lijnen de boventoon voeren. De Rotterdamse tekening daarentegen is met dikke, ongenuanceerde lijnen op papier gezet.

De maker van onze tekening blijft dus vooralsnog anoniem. Wel kan de kunstenaar vanwege de typische mantel en de houding van de figuur als late volger van de Tintoretto’s worden aangewezen.^[5] Aangezien de artistieke invloed van vader en zoon tot ver in de zeventiende eeuw zichtbaar was in de Venetiaanse kunst, is het aannemelijk dat de Rotterdamse tekening in deze eeuw werd vervaardigd.