Hoogtepunten uit de museumcollectie
In drie portretten vertellen Gianni Antonia (educatie), Peter van der Coelen (conservator) en Eva van der Meulen (projectleider) over de verschillen tussen het museum en het depot, en het ontstaan en de opzet van de hoogtepunten proefopstelling.
De topstukken uit de collectie kun je gewoonlijk zien in de zalen van het museum. Omdat het gebouw nu gesloten is voor renovatie, tonen we een selectie van de hoogtepunten in het depot. Voor het eerst sinds de sluiting van het museum in mei 2019 zijn veertien schilderijen, waaronder meesterwerken van Bruegel, Rembrandt, Kandinsky, Van Gogh en Basquiat, te zien. De proefopstelling loopt van 7 april 2022 tot en met 14 januari 2024 in het depot (galerie I - A3.08).
Wat wil je met deze presentatie het publiek meegeven?
“Gewoonlijk hangen schilderijen aan de muur; en daarbij zijn bijna alle werken ook nog eens plat en vierhoekig. Ik vraag me af wat er nog te halen valt in de manier waarop we werken presenteren. Kunnen we interessante ervaringen teweeg brengen voor het publiek door meer te experimenteren met ruimte?”
Wat is het doel van het stemmen op een favoriet – de blanco ezel?
“Als participerend onderdeel hebben we het publiek ook gevraagd zelf een hoogtepunt te kiezen. Hoogtepunten veranderen namelijk over tijd en zijn erg subjectief. We wilden niet slechts zenden wat wij vinden, maar testen hoe we onze bezoekers mee kunnen nemen in deze beslissingen. Deze keuzes worden geprojecteerd in de ruimte tussen de andere schilderijen. Leuk om de reacties te lezen! Ook tof om mailtjes te ontvangen van werken die er eigenlijk ook tussen zouden moeten. Die relatie met het publiek vind ik erg belangrijk.”
Wat maakt deze presentatie voor jou uniek?
“Wat ik het meest bijzonder vind aan de presentatie is dat het een hele andere kant laat zien van bekende schilderijen, namelijk de achterkant. Het voelt alsof ze zweven in de ruimte.”
Welke keuzes heb je gemaakt in het samenstellen van de collectie?
"Het moest gaan om wat wij zelf zien als de hoogtepunten in de museumcollectie en waarvan wij denken dat het ook de publiekslievelingen zijn. In de proefopstelling beperken we ons tot de schilderkunst. Schilderijen van groot formaat (hoger of breder dan 2 meter) vielen af, want die passen niet op de ‘glazen ezels’. Schilderijen van impressionisten en surrealisten waren niet beschikbaar omdat ze op reis zijn. Toch is er een mooi overzicht met werken uit de vijftiende tot twintigste eeuw: van Van Eyck tot Basquiat."
Welke rol speelt de achterzijde van de werken in de presentatie?
"We hebben besloten om de werken achterstevoren op te stellen. Bij binnenkomst zie je eerst de achterkanten. Die zie je normaal gesproken nooit in een museum. Je kunt er zoveel van leren. Over hoe de schilderijen gemaakt zijn, op doek of op paneel, en hoe ze in het verleden zijn gerestaureerd. In wiens bezit ze ooit waren en waar ze overal naar toe zijn gereisd. De achterkant verraadt iets over de levensgeschiedenis van een schilderij."
Hoe is het om voor de schermen te staan, in plaats van achter de schermen?
"Omdat bezoekers het opbouwen van de presentatie kunnen volgen, kom je direct met hen in contact. Je krijgt allerlei vragen over wat je aan het doen bent en waarom je ergens voor hebt gekozen. Heel leuk dat enthousiasme wat je dan voelt. En leerzaam ook, want de vragen zetten je vaak aan het denken."
Wat maakt deze presentatie voor jou uniek?
"Uniek is dat je schilderijen presenteert als driedimensionale objecten in de ruimte, dus niet zoals gewoonlijk als ‘platte vlakken’ aan de muur. Dat levert veel op. Het mooiste vind ik dat je een schilderij soms met heel veel andere werken kunt vergelijken, afhankelijk van waar je staat. Je blik wordt niet tegengehouden door een muur, maar gaat in de diepte. De Van Gogh hangt naast de Kandinsky, maar je ziet ook de Bruegel op de tweede rij, de Basquiat op de derde en de Beckmann op de vierde. Al kijkende, ontdek je steeds nieuwe verbanden in de collectie."
Wat is het verschil tussen het leiden van een project in het museum en het depot?
“Het depot is geen museum dus willen we met de presentaties die we maken ook echt een ander verhaal vertellen. Dit zie je terug in de opstelling waarbij de achterkanten van de kunstwerken als eerste zichtbaar zijn en het verhaal vertellen van de geschiedenis van het kunstwerk zelf. Daarbij is dit de eerste presentatie die is geopend sinds de opening van het depot en we hadden ons voorgenomen om ook de inrichting van de ruimte zichtbaar te maken voor het publiek. Dit pakte heel goed uit. Normaal gesproken in het museum deden we de deuren dicht en maakten we deze pas open als de presentatie helemaal af was. In het depot heeft de bezoeker mee kunnen kijken met elke stap van de inrichting. Ook mochten ze deels de ruimte in lopen en ons vragen stellen terwijl we aan het werk waren. Dit zorgde voor hele leuke gesprekken met bezoekers en konden we hun echt een kijkje achter de schermen geven.”
Hoe is de hoogtepunten presentatie tot stand gekomen?
"Deze presentatie is tot stand gekomen met een heel breed team aan collega’s. Ongeveer elke afdeling binnen het Boijmans draagt op eigen wijze haar steentje bij. Als projectleider start je een projectteam met vertegenwoordigers uit alle afdelingen. Iedereen zorgt vanaf dat moment voor zijn aandeel. In een notendop: De conservator maakt de selectie, bedenkt de opstelling en schrijft de teksten. Educatie en publieksbegeleiding maakt een plan hoe we het publiek bij de presentatie betrekken. De arthandling en tentoonstellingsdienst werkt het ontwerp van de sokkels en ruimte uit en zorgt voor het ophangen van de kunstwerken. De sector collecties en onderzoek kijkt of een kunstwerk gepresenteerd kan worden en zorgt ervoor dat restauratoren meewerken met het gereedmaken van de kunstwerken. De afdeling collectiebeheer zorgt ervoor dat de kunstwerken opgenomen worden binnen de logistieke bewegingen in het depot. De afdeling marketing en communicatie zorgt dat alle informatie over de presentatie naar buiten komt. De afdeling relatiebeheer werft fondsen en bijdragen voor het project. De afdeling beveiliging zorgt voor de veiligheid van kunst en bezoekers in de ruimte. De afdeling huisvesting controleert constant het klimaat in de ruimte zodat deze stabiel blijft voor de kunstwerken. De financiële administratie zorgt voor de afhandeling van alle gemaakte kosten binnen het project. De afdeling ICT zorgt voor de implementatie van de app ‘kies je eigen hoogtepunt’. De uitgeverij en de bibliotheek hebben boeken beschikbaar gesteld voor de leestafel. Kortom, een presentatie maken doe je niet alleen, maar met alle afdelingen samen."
Wat maakt deze presentatie voor jou uniek?
"Vanwege het gebruik van de glazen sokkel met betonnen voet kan je om een kunstwerk heenlopen. Het kunstwerk staat echt naast je in de ruimte, helemaal vrij alsof het een persoon is. Dat maakt het heel intiem."
