Landschap met molens en boerenwagens

Auteur: Yvonne Bleyerveld

Vier standaardmolens staan op een rij langs een weg, de twee voorste ieder op een eigen heuveltje. Rechts staat een met twee paarden bespannen wagen, waarop zakken meel worden geladen. Een zakkendrager brengt ze vanuit de molen naar de wagen. Dichterbij de molen staat een tweede wagen met een paard en links van de tweede molen staat er nog één. Over de weg lopen mensen en rijdt een kar. Aan de horizon is het silhouet van een stad aangegeven.

Van deze tekening bestaan nog twee versies, waarvan de beste – en waarschijnlijk het enige eigenhandige blad – zich in de collectie Lugt in Parijs bevindt en door Van Hasselt omstreeks 1618-1620 gedateerd werd.¹ De andere wordt bewaard in het Rijksmuseum in Amsterdam.² Zoals Schapelhouman al vaststelde, heeft de Rotterdamse tekening de minste kwaliteit van de drie en verkeert deze bovendien in slechte staat.³ Hoewel de tekening in de collectie Lugt nauwkeurig is nagevolgd, is de Rotterdamse kopie minder gedetailleerd. Zo is de vierde molen aan de horizon nauwelijks zichtbaar en is het stadsgezicht in de verte teruggebracht tot enkele stipjes en verticale streepjes. De wieken van de voorste molen missen overtuigingskracht en lijken ongelijk van lengte. Het open voetstuk is zo rommelig weergegeven dat het de molen niet lijkt te kunnen dragen.

Standaardmolens in een weids landschap met vlakke horizon, gelegen aan een weg met wagens en wandelaars, is een thema dat door Jan Brueghel diverse malen geschilderd werd – voor het eerst in 1607.⁴ Van de geschilderde voorstellingen bestaan verscheidene eigenhandige varianten en kopieën van navolgers.⁵ Standaardmolens in een landschap zijn ook het onderwerp van een ets van Wenzel Hollar naar ontwerp van Jan Brueghel uit 1650.⁶ Het was dus een geliefd thema, hetgeen verklaart waarom ook van deze getekende compositie maar liefst drie versies bekend zijn.