Madonna met het Christuskind

Auteur: Klazina Botke

Teder kijkt Maria naar het Christuskind dat, staand op haar schoot, haar linkerarm vasthoudt en uit haar borst drinkt. Het intieme tafereel kwam als een werk van Parmigianino (Francesco Mazzola, 1503-1540) in de collectie.^[1] Hoewel Arthur Popham niet meteen een duidelijke connectie tussen deze tekening en andere werken van de kunstenaar zag, nam hij het blad in 1971 wel in Parmigianino’s oeuvrecatalogus op.^[2] De figuur van Maria vertoonde volgens Popham enige overeenkomst met de Maria in Het mystieke huwelijke van de heilige Catharina (ca. 1527-1530) (voorstudie in Florence) en mogelijk werd onze tekening in dezelfde periode vervaardigd.^[3] De vele losse roodkrijtlijnen, zoals die in Maria’s gewaad en rond haar rechterbeen, ogen echter rommeliger dan die in Parmigianino’s studies, vooral in vergelijking met een soortgelijke compositie in Edinburgh.^[4] Mogelijk opperden Nicholas Turner en Mario di Giampaolo daarom in 1978 voorzichtig de naam van Lattanzio Gambara (ca. 1530-1573/1574). Zij verbonden de tekening aan een studie in Oxford die volgens hen zowel in compositie als stijl overeenkomsten vertoont.^[5] Toch overtuigt hun toeschrijving niet helemaal: Gambara’s figuurstudies hebben over het algemeen sterkere heldere contourlijnen, en de schaduwen zijn met brede diagonale arceringen aangegeven, zoals goed te zien is in een studie in New York.^[6]

In het zogenaamde Rospina-album in Londen bevindt zich een kopie van onze tekening.^[7] Dit album, gedrukt in de jaren 1790 in Bologna, bevat 606 etsen van Francesco Rosaspina (1762-1841), in verschillende staten en in verschillende kleuren inkt, bijna allemaal naar tekeningen van Parmigianino.^[8] Hieronder bevinden zich ook bladen die nu verloren zijn gegaan.^[9] In de ets naar ons blad, gemaakt op de crayonmanier die de techniek van rood krijt imiteert, paste de kunstenaar enkele details, zoals een mond of arceringen rondom de figuren, enigszins aan. Dit deed hij vaker en is ook duidelijk te zien in zijn prent naar Parmigianino’s tekening met het portret van Charles V in New York.^[10] Een deel van de prenten uit het Rospina-album draagt het opschrift ‘Dal Gabinetto del Sig. Giovanni Antonio Armano Veneto’.^[11] Dit betekent dat Armano (1777-1823), een bekende Venetiaanse handelaar en verzamelaar, de etsen liet maken naar tekeningen uit diens privécollectie. Het is zeer waarschijnlijk dat Rosaspina hier ook ons blad heeft gezien, temeer daar bekend is dat de Parmigianino-tekeningen van Armano uit de collectie van Thomas Howard, graaf van Arundel (1585-1646) afkomstig waren en een deel van deze bladen later bij Thomas Lawrence (1769-1830) belandden.^[12] Zijn verzamelaarsmerk bevindt zich op ons blad links onder.^[13]

Op basis van de herkomstgeschiedenis van het werk en de bevindingen van Popham is de studie nu aan Parmigianino toegeschreven, maar vanwege de iets afwijkende stijl van het werk kan het ook om een studie uit de omgeving van de kunstenaar gaan. De tekening is daarnaast niet meer in perfecte conditie: de voorstelling is ooit rond de twee figuren uitgeknipt en later weer op een rechthoekig blad gemonteerd. Aan de linkerzijde van de tekening zijn twee grote scheuren zichtbaar, waarbij enkele verloren gegane delen met roodkrijt zijn aangevuld.