:host { --enviso-primary-color: #FF8A21; --enviso-secondary-color: #FF8A21; font-family: 'boijmans-font', Arial, Helvetica,sans-serif; } .enviso-basket-button-wrapper { position: relative; top: 5px; } .enviso-btn { font-size: 22px; } .enviso-basket-button-items-amount { font-size: 12px; line-height: 1; background: #F18700; color: white; border-radius: 50%; width: 24px; height: 24px; min-width: 0; display: flex; align-items: center; justify-content: center; text-align: center; font-weight: bold; padding: 0; top: -13px; right: -12px; } Previous Next Facebook Instagram Twitter Pinterest Tiktok Linkedin Back to top

Slapende honden wakker maken: Titiaans jongen in een landschap

Dit is het enige schilderij van de wereldberoemde Titiaan in een Nederlandse collectie. De opvallende losse toets maakt duidelijk dat het tot de laatste werken van de meester behoort. Titiaan was een van de eersten die zo duidelijk zijn penseeltoetsen zichtbaar liet en was daarmee een voorbeeld voor vele latere kunstenaars, onder wie Rembrandt. De penseelvoering van het schilderij is revolutionair, het onderwerp een mysterie. Kunsthistorici kunnen het er maar niet over eens worden over wat de voorstelling precies betekent. Maar misschien maakt dat dit werk juist zo interessant.

Groter geheel

Het schilderij is ooit aan alle vier zijden ruw afgesneden. Sommige onderzoekers stellen daarom dat het een fragment is geweest van een groter geheel. Misschien, zo denken ze, was het oorspronkelijke onderwerp vergelijkbaar met dat van een prent van de Italiaanse kunstenaar Pietro Testa. Daarop staan Venus en Adonis afgebeeld in een landschap met honden en putti (een meestal naakt kinderfiguurtje). De jongen op Titiaans schilderij staat in dezelfde houding als één van die putti op Testa’s prent. Bovendien had Titiaan hetzelfde onderwerp al eens eerder afgebeeld.

Groter geheel
Titiaan, Jongen met honden in een landschap, 1556 - 1576, Olieverf op doek, 99,5 x 117 cm Museum Boijmans van Beuningen

Kleiner geheel

Andere onderzoekers vermoeden dat het oorspronkelijke schilderij niet veel groter is geweest, omdat de gehele Venus-Adonis voorstelling alleen maar op een reusachtig doek zou passen. Het schilderij was dan zo opvallend geworden dat er met zekerheid veel over zou zijn geschreven. In plaats daarvan zijn er maar weinig bronnen bekend. Daarbij komt dat in een 17de-eeuwse beschrijving van een schilderij, dat in verband is gebracht met Jongen met honden, geen details voorkomen die niet al op het afgesneden doek te zien zijn.

Cupido

Een aantal onderzoekers stelt daarom dat het waarschijnlijker is dat het onderwerp van het kunstwerk vergelijkbaar is met dat van het schilderij Cupido met twee honden in een landschap van de Italiaanse schilder Paolo Veronese. Net als op het werk van Titiaan staat hierop een kleine jongen met honden centraal.

© Trustees of the British Museum. Pietro Testa, Venus en Adonis, 1630-1640, Ets 36,3 x 45,6 cm. Londen, British Museum. (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/)
© Trustees of the British Museum. Pietro Testa, Venus en Adonis, 1630-1640, Ets 36,3 x 45,6 cm. Londen, British Museum. (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/)
© BAYERISCHE STAATSGEMÄLDESAMMLUNGEN. Paolo Veronese, Cupido met twee honden, 1575-1580, olieverf op doek, 100 x 134 cm.  München, Alte Pinakothek. (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/)
© BAYERISCHE STAATSGEMÄLDESAMMLUNGEN. Paolo Veronese, Cupido met twee honden, 1575-1580, olieverf op doek, 100 x 134 cm. München, Alte Pinakothek. (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/)

Hond en edelman

Maar er is nog een mogelijkheid, een interpretatie naar aanleiding van een onverwachte gelijkenis. De witte hond op Jongen met honden wordt namelijk gekoppeld aan de witte hond op Portret van een edelman uit 1550, een ander schilderij van Titiaan, dat zich nu in de collectie van de Gemäldegalerie alte Meister in Kassel bevindt. Dat dezelfde hond op verschillende werken van één kunstenaar voorkomt is op zichzelf niet zo vreemd. Schilders hadden vaker voorraden tekeningen of prenten die als voorbeeld konden dienen. Opvallend is dat de honden zo erg op elkaar lijken, dat het bijna onvermijdelijk is dat de één een (overgetrokken) kopie van de ander is. Maar dan wel een kopie die minstens tien jaar na het voorbeeld is ontstaan.

Raadsels rondom opdrachtgever

De meest geopperde mogelijkheid is dat Titiaan beide werken voor dezelfde opdrachtgever heeft geschilderd die op het schilderij in Kassel is afgebeeld. Op grond van de herkomst van Jongen met honden vermoedde men dat dit de Milanese edelman Gabriele Serbelloni zou zijn, maar deze suggestie wordt inmiddels betwijfelt: het werk kwam pas later in de collectie van de familie Serbelloni terecht. Zelfs al zou er eenzelfde opdrachtgever worden gevonden, de vraag blijft waarom de schilderijen zo ver na elkaar gedateerd zijn. Heeft het portret van een edelman twintig jaar in Titiaans atelier gestaan voor hij het gebruikt om de hond nog eens op een nieuw doek te plaatsen? Zijn de werken elkaars pendant? Jongen met honden blijft in nevelen gehuld.