Conditiecheck met Nora Leijen: Mae West Lips Sofa

De meest iconische lippen ter wereld? Na een serie reizende tentoonstellingen is Dalí’s ‘Mae West Lips Sofa’ weer terug in Rotterdam. Neem een kijk achter de schermen met Nora Leijen (registrar toegepaste kunst en vormgeving) tijdens een conditiecheck in Depot Boijmans Van Beuningen.

De collectie surrealisme in het museum beperkt zich niet alleen tot schilderijen en sculpturen. De afgelopen decennia is ook een aantal designobjecten aangekocht zoals de Witte lustopwekkende telefoon (1936) en de Mae West lippensofa (1938), beide gemaakt door Salvador Dalí. In deze 'achter de schermen' vertelt Nora over registrars, toegepaste kunst en vormgeving, conditiechecks en de befaamde sofa.

Hoe ben je bij Museum Boijmans Van Beuningen terecht gekomen?

In 2011 begon ik als archiefmedewerker bij het Boijmans. Snel groeide ik uit tot projectleider tentoonstellingen, waardoor ik ook alle afdelingen beter leerde kennen. Na 2 jaar diverse functies te hebben bekleed, werd ik registrar toegepaste kunst en vormgeving. Het is een uitdagende functie, en ik leer nog elke dag. Gelukkig maken m’n geweldige team en de veelzijdige deelcollectie elke dag boeiend en afwisselend.

Wat houdt de functie registrar in?

Als registrar coördineer je een deelcollectie en allerlei activiteiten die ermee gemoeid zijn. Ik beoordeel bruikleenaanvragen, organiseer transport, assisteer bij installaties zowel intern als extern, en controleer of er restauraties nodig zijn. Verder ondersteun ik conservatoren bij onderzoek en kennisdeling, registreer ik in TMS, en werk samen met collega's aan verbeteringen in het depot. Tot slot, adviseer ik over de hantering van werken, en zet samen met het hoofd restauratie en conservering, conserveringsprojecten op.

Wat valt er onder de toegepaste kunst en vormgeving?

De afdeling toegepaste kunst en vormgeving bestaat uit meer dan 50.000 stukken, variërend van middeleeuws gebruiksgoed tot hedendaags design. Denk aan items zoals kookpotten, schalen, meubels, mode, keramiek en glas. Deze geven o.a. de ontwikkeling van gebruiksvoorwerpen naar unieke kunstobjecten weer, waarbij de tijd, makers en de ontwikkeling van nieuwe technieken en materialen duidelijk zichtbaar zijn. Dat maakt het ook zo’n leuk vakgebied.

Waarom zijn conditiechecks belangrijk?

Conditiechecks zijn cruciaal om de staat van een object te bewaken. Als museum willen we kunstwerken voor zowel het huidige publiek als toekomstige generaties behouden. Bij regelmatige uitleen of blootstelling aan licht en stof kunnen werken schade oplopen. Door conditiechecks kunnen we tijdig ingrijpen, adviseren om minder te reizen, en behandelingen toepassen om de conditie te verbeteren. Sommige materialen degraderen vanzelf, waarvan de effecten na verloop van tijd zichtbaar worden. Door dit te onderzoeken kunnen we beter anticiperen op de toekomst. Een nulmeting van de conditie bij reizen is essentieel, zodat eventuele schade tijdens tentoonstellingen of transport kan worden bijgehouden. Dit is belangrijk voor de verzekering, maar ook voor onszelf. We kunnen dan bepalen om het de volgende keer anders aan te pakken, of om het zelfs niet meer uit te lenen.

Hoe is het om met zulke iconische kunst te werken?

Toegepaste kunst omvat veelal alledaagse en herkenbare objecten uit verschillende eeuwen, wat fascinerend is omdat het inzicht geeft in het dagelijks leven, gewoontes, sociaalhistorische aspecten en materiaal innovatie. Werken met iconen uit de collectie is eervol, maar natuurlijk ook een dagelijkse taak. We geven zowel iconen als andere objecten dezelfde zorg. Ik weet nog dat ik met de Toren van Babel op reis ging, en die moest installeren in Wenen. Dat is zo iconisch en waardevol dat je er niet teveel bij stil moet staan anders word je heel nerveus!

Interessante weetjes over de Mae West lippensofa?

Dalí’s lippensofa werd in verschillende uitvoeringen ontworpen voor de woning van zijn mecenas en vriend Edward James. Van onze sofa is een tweelingbroertje bekend uit een museum in Brighton. Toen wij onze sofa op een veiling kochten, verkeerde deze helaas in slechte staat, met scheuren en mottenschade aan de originele stof. Het restauratieproces omvatte het losmaken van de bekleding, toevoegen van steunstof, voorzichtig onderhoud en het terugplaatsen van de originele bekleding. De bijna 100-jarige stof is erg kwetsbaar voor licht, stof en vuil, waardoor de sofa beperkt reist om de originele staat te bewaren. Om blootstelling aan stof te minimaliseren wordt tijdens tentoonstellingen de sofa ook in een vitrine geplaatst. Het is onlangs in Nieuw-Zeeland, Zuid-Korea en Mexico geweest, maar is nu eindelijk weer terug in Rotterdam.