Wil jij ook meer Boijmans beleven of geef je een Vriendschap cadeau? Word dan Vriend en word uitgenodigd voor de jaarlijkse Museumpark Vriendendag. Zien we jou of jouw vriend snel in het depot?
Zonder tijdslot kun je het depot niet bezoeken
Ontdek het depot eenmalig of vaker als een privilege- of vriendenpashouder
Röntgenfoto’s zijn een belangrijk hulpmiddel om meer te leren over een kunstwerk. Met deze elektromagnetische straling vastgelegd in de vorm van een foto, is het mogelijk om onder het zichtbare oppervlak van bijvoorbeeld een schilderij te kijken.
De röntgenbeelden geven informatie over de techniek van de schilder: hoe is een werk opgezet, waar veranderde de kunstenaar de eerste opzet of is er misschien sprake van wijzigingen door een andere kunstenaar? Daarnaast geven ze informatie over de toestand van een kunstwerk. Oude restauraties, verfverlies, en latere toevoegingen zijn vaak het beste op een röntgenfoto te herkennen.
Bij het beroemde zelfportret van Fabritius (1205 (OK)) is op de röntgenfoto te zien hoe de kunstenaar zich eerst met een witte kraag had afgebeeld, in tweede instantie veranderde hij zijn kleding in het open hemd dat nu te zien is.
Rembrandt blijkt zijn voorstelling van Tobit en Anna (VdV 65) op een paneel te hebben geschilderd waar een stilleven op was afgebeeld. Met het blote oog zijn deze zaken onzichtbaar.
Antonie van Dijck (VdV 22) gebruikte het doek waarop hij de prachtige Sint Hieronymus schilderde in eerste instantie voor een schilderij met een liggende naakte nimf. In tweede instantie draaide hij het doek tot een staand formaat en begon hij met de heilige. Op de röntgenfoto is de arm van de nimf nog duidelijk te herkennen.
Op de beroemde Marskramer van Jeroen Bosch (1079 (OK)) zijn aan weerszijden van de naad in het midden kleine witte rondjes te zien. Het zijn de opgevulde gaatjes, waar ooit de deuvels inzaten voor de lijst aan de achterzijden. Het is een van de belangrijkste argumenten om aan te nemen dat dit schilderij ooit de achterzijden van de zijluiken van een drieluik zijn geweest.
Röntgenfotografie wordt in de museumwereld ook ingezet als hulpmiddel bij datering of bij het vaststellen van constructies aan de binnenzijde van een object. Zo kan het gebruik van nieuwe of oude spijkers in een meubel of de binnenzijde van een beeld of een globe zichtbaar worden gemaakt.
Bij Museum Boijmans Van Beuningen werden vooral door de Röntgen Technische Dienst van schilderijen röntgenopnamen gemaakt en van enkele sculpturen. De bestaande röntgenfoto’s hebben allemaal het formaat 40 x 50 cm (in feite negatieven). Als een schilderij kleiner is dan dit formaat, is het werk in zijn geheel op de foto te zien. Maar vele werken zijn groter dan dit formaat en daardoor zijn er meer opnamen nodig geweest om het hele werk erop te krijgen. Bij het zogenaamde ‘stitchen’ van de gedigitaliseerde röntgenfoto’s werden de randen precies aan elkaar gezet tot een goed doorlopend volledig beeld zonder de hinderlijke overlap van de losse foto’s.
In 2020 was het mogelijk om met financiële steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds de collectie van bijna 1300 röntgenfoto’s van 237 objecten in de collectie te laten digitaliseren en ‘stitchen’. Omdat de kwaliteit van de röntgenfilms na verloop van tijd achteruit gaat is de digitalisering van belang voor een duurzaam beheer en behoud van deze waardevolle informatie naast een gemakkelijker manier van raadpleging en delen.
