Auteur: Yvonne Bleyerveld
Paulus de Kempenaer werd geboren te Brussel omstreeks 1554, als zoon van een apotheker uit een patriciërsgeslacht.1 Over zijn opleiding is niets bekend, maar hij was geschoold in diverse talen en in de theologie. Rond 1572 ging hij in de leer bij een advocaat, Jan de Leeuw. Vermoedelijk ging hij tussen 1566 en 1570 over tot het protestantisme. Rond 1578 vestigde hij zich in Antwerpen, waar hij actief was als kalligraaf, wapenschilder, emblematicus en dichter. Hij had contact met boekdrukkers, geleerden, kunstenaars en dichters, zoals Christoffel Plantijn, Justus Lipsius, Abraham Ortelius, Philips Galle en Jan Baptist Houwaert.2 In 1582 werd De Kempenaer door de hertog van Anjou benoemd tot buitengewoon secretaris van de Raad van Brabant. Als protestant en aanhanger van Willem van Oranje week hij in 1584 om geloofsredenen uit naar de Noordelijke Nederlanden. Hij verbleef aanvankelijk in Leiden, was in 1586-1587 in Amsterdam en vervolgens in Duitsland en Denemarken. In 1589-1590 keerde hij terug naar Leiden, waar hij werd aangesteld als ouderling van de Gereformeerde Kerk. In 1593 vestigde De Kempenaer zich in Den Haag, dat vermoedelijk de rest van zijn leven zijn belangrijkste woonplaats was. Uit de signatuur op de tekening van De Kempenaer in Museum Boijmans Van Beuningen (inv. nr. PdK1) blijkt dat hij in 1600 in Rotterdam verbleef of deze stad bezocht.
De Kempenaer had in de Noordelijke Nederlanden contact met de Raad van Brabant (vanaf 1591 in ballingschap in Den Haag), zijn vroegere beschermheer Nicasius de Silla, de landsregering, het Huis van Nassau, ambtenaren, geleerden en kunstenaars. Hij was een aanhanger van de remonstrantse predikant Johannes Wtenbogaert. Uit De Kempenaers’ emblemen en aantekenboeken en zijn vertaling van Praestantium aliquot theologorum qui Rom. Antichristum praecipue oppugnarunt [..] (1603), blijkt dat hij uitgesproken anti-rooms was, maar tolerant ten aanzien van verschillende stromingen binnen het protestantisme. Daarnaast had hij onder andere interesse in alchemie, kabbalistiek en de leer van de Rozenkruisers.3
Noten
1 Deze biografie is gebaseerd op Hamilton 1980, pp. 293-301; NBW, dl. 13, kolom 445-449 (A. Hamilton).
2 Zie daarvoor ook Orenstein 1996, pp. 34-35.
3 Een aantekenboek van De Kempenaer bevindt zich in het Rijksmuseum Amsterdam, inv. nr. RP-T-1935-154, zie Schapelhouman 1987, nr. 48 (n. 3). Het vroegst vermelde jaartal in dit boekje is 1600 (op p. 74). De pagina’s in dit boekje zijn zeer dicht beschreven met aantekeningen in een klein, vrijwel onleesbaar handschrift. Ook zijn er enkele tekeningen in opgenomen.
