Studie voor Adam en Eva

Auteur: Albert Elen

Het oeuvre van Jacopo Tintoretto bevat een groot aantal figuurstudies, maar slechts weinig compositorische ontwerpen. Dit blad toont Adam en Eva in een ovaal en ruitvormig kader. De tekening, gekwadreerd voor overzetting, werd vervaardigd ter voorbereiding van De zondeval (afb.), een van de dertien plafondschilderingen in de Sala Grande van de Scuola di San Rocco in Venetië (1577‑1578).^[1] Rossi trok de toeschrijving aan Jacopo aanvankelijk in twijfel, maar herzag in 2007 haar mening en werd het met de andere auteurs eens dat dit inderdaad een eigenhandig werk van hem is. In de kunsthandel bevond zich een tekening die werd toegeschreven aan Domenico Tintoretto (1560-1635) en van dit blad is afgeleid.^[2] Daarin is vaag hetzelfde raster te onderscheiden, alleen niet volledig. Bovendien ontbreken beide kaders en Adams linkerbeen. De tekening volgt voornamelijk de contouren van de figuren die in vloeiende en soms herhaalde lijnen op papier zijn gezet.

In een andere, veel vroegere uitbeelding van deze scène, die onderdeel was van de plafondschilderingen in de Scuola della Trinità (1550‑1553) en zich nu in de Gallerie dell’Accademia in Venetië bevindt, is de houding van de figuren tegengesteld aan die in deze tekening: Adam leunt achterover en Eva buigt zich naar hem toe terwijl zij hem de appel aanbiedt.^[3]

In een andere tekening in de Collectie Koenigs (I 74 recto) is een naakte mannelijke figuur in nagenoeg dezelfde liggende houding weergegeven als Eva in deze tekening. Alleen de stand van de rechterarm wijkt af. Die andere studie is waarschijnlijk gerelateerd aan het eerder gemaakte compositie-ontwerp voor het schilderij Paradiso, dat zich nu in het Louvre bevindt. De achterkant van dat blad (I 74 verso) toont drie tekeningen door elkaar heen, waarvan er één waarschijnlijk is gerelateerd aan de liggende figuur van Adam in het schilderij in de Scuola della Trinità, en een andere een herhaling is van de liggende figuur op de voorzijde van het blad. Het lijkt er sterk op dat Tintoretto teruggreep op deze eerder vervaardigde tekening die in de werkplaats als referentiemateriaal werd bewaard.