Dorpsgezicht

Auteur: Albert J. Elen

Helmuth Lütjens, directeur van kunsthandel Paul Cassirer in Amsterdam en auteur van de typescript inventaris van de tekeningencollectie van Franz Koenigs, beschreef de voorstelling als 'Blick auf die Strasse eines kleinen Ortes (Tourout?)'.¹ De inscriptie aan de bovenrand is echter niet als zodanig te ontcijferen. Het eerste woord is in ieder geval ‘Toe’, mogelijk met de betekenis ‘Te’, hetgeen wijst op een plaatsbepaling en een topografische weergave zou impliceren. Indien de inscriptie ‘Toe hout’ luidt, dan zou ook Turnhout kunnen zijn bedoeld. Echter, het gebouw met de karakteristieke achtkantige toren is in die stad niet te traceren. Welke locatie hier dan wel is getekend, blijft dus vooralsnog een raadsel.

De annotatie onder het jaartal 1576 in het front van het kapelletje aan de weg links, mogelijk de naam van de tekenaar, valt evenmin te ontcijferen. Franz (1965) had reeds twijfels over de traditionele toeschrijving van deze tekening aan Bol en nam hem voorzichtigheidshalve als ‘misschien atelier’ op in zijn beknopte oeuvrelijst van de tekeningen van Hans Bol. De tekening sluit in tekenstijl en ook wat betreft de bijzondere, roodbruine kleur van de inkt—elders ook als violet aangeduid—nauw aan bij tekeningen van Abel Grimmer en wordt hier met voorbehoud aan deze kunstenaar toegeschreven. In het bijzonder vier landschaptekeningen in St. Petersburg tonen sterke stilistische verwantschap met de onderhavige tekening: de karakteristieke bladslag met boogvormige haaltjes van links naar rechts, horizontale arceringen in de boomstammen en de overige schaduwing in landschap en architectuur met sterk aangezette kruisarceringen.² Dezelfde overeenkomsten zijn te zien in de gesigneerde en 1573 gedateerde tekening van Grimmer in Hamburg, waarin bovendien dezelfde parallelle arcering tussen de boomslag zichtbaar is als in de Rotterdamse tekening in de boom rechts.³ In tegenstelling tot in onze tekening zijn in de genoemde tekeningen geen menselijke figuren voorgesteld.