Personificatie van de planeet Mercurius

Auteur: Klazina Botke

Deze intrigerende tekening toont de Romeinse god Mercurius, boodschapper van de goden, met zijn mantel wapperend in de wind. Hij is te herkennen aan zijn gevleugelde sandalen en hoed. In zijn rechterhand draagt hij een bol, in zijn linkerhand de caduceus, een staf met twee verstrengelde slangen die hij van Apollo had gekregen. Hij staat op een wolk en aan zijn voeten staat een haan, de voorbode van de nieuwe dag. Door de puntige ster en de omringende schaduw, die naar buiten toe steeds lichter wordt, lijkt de figuur te stralen. In Turijn bevindt zich een soortgelijke tekening met een gevleugelde Venus die met haar voeten op een wereldbol rust. Zij wordt vergezeld door twee duiven en Cupido die haar kroont. In het bovenste deel van dit blad is het sterrenbeeld Stier te herkennen. Beide tekeningen zijn waarschijnlijk onderdeel geweest van een grotere serie met personificaties van de planeten.^[1] De tekeningen kennen een ouder voorbeeld in de frescoversieringen in het Palazzo della Ragione te Padua.^[2] In deze frescocyclus (voltooid in 1440) van Giovanni Nicolò Miretto (werkzaam 1423-ca. 1440) en Stefano da Ferrara wordt de invloed van de planeten op het dagelijkse leven en werk uitgebeeld, waarbij de personificaties van de planeten een soortgelijke puntige ster achter zich dragen.

De Rotterdamse tekening wordt, evenals het blad in Turijn, aan de Venetiaanse kunstenaar Girolamo Mocetto toegeschreven. Geboren op Murano werkte hij als glazenier, schilder en graveur.^[3] Een schilderij van zijn hand, nu in Londen, toont zijn bewondering voor het werk van Andrea Mantegna (1430/1431-1506)l de poses van een aantal figuren zijn rechtstreeks overgenomen uit de gravures van zijn beroemde tijdgenoot.^[4] In zijn eigen prenten, vaak van groot formaat en soms zelfs van meerdere platen gedrukt, reproduceerde Mocetto dikwijls het grafische werk van anderen.^[5] Het kan zijn dat hij voor de tekening van Mercurius een bestaande gravure kopieerde, wat de ietwat stijve weergave zou kunnen verklaren. Maar het blad kan evengoed een voorstudie zijn geweest voor een van zijn eigen prenten.^[6] Tot nu toe is er nog geen prentserie bekend met dergelijke personificaties van de planeten.