Studie van het hoofd van een man met baard

Auteur: Chris Fischer

Deze tekening werd door Zahn^[1] en Gabelentz^[2] aan Fra Bartolommeo (1473‑1517) toegeschreven en door Knapp^[3] aan Fra Paolino (1488‑1547), maar in 1990 door de huidige auteur herkend als een eigenhandig werk van Giovanni Antonio Sogliani.^[4] Sogliani bleek ditzelfde mannenhoofd met baard in nog vier andere studies in Rotterdam te hebben getekend: I 563 N 188 recto, I 563 N 188 verso, I 163 N 190 recto en I 163 N 190 verso. De doorleefde gelaatstrekken en het open lijnraster van kruisarceringen zijn typerend voor Sogliani’s tekenstijl, evenals de zwaar aangezette accenten, de lange, kringelende lijnen in wit krijt en de korte, onderbroken ronde lijnen die met evenveel druk in grof krijt zijn aangebracht.

Sogliani vervaardigde deze studies waarschijnlijk in de voorbereidende fase voor Het offer van Noach, de eerste van drie schilderijen die hij in 1531 voor de apsis van de kathedraal in Pisa maakte.^[5] Noachs gelaatstrekken, lange baard en zelfs de penseelstreken zijn in de geschilderde versie vrijwel identiek aan deze tekening. Sogliani was een eclectisch kunstenaar die afwisselend in de stijl van Fra Bartolommeo en Andrea del Sarto (1486-1530) werkte. Het schilderij in de kathedraal in Pisa is geschilderd in een stijl die sterk doet denken aan Del Sarto, die het jaar daarvoor was overleden.

Deze en andere studies van Sogliani belandden om onbekende reden tussen Fra Bartolommeo's tekeningen in de twee albums die Gabburri samenstelde uit de losse bladen die Fra Bartolommeo bij zijn dood in 1518 in het San Marco-klooster naliet. De meest waarschijnlijke verklaring is dat Sogliani deze tekeningen als studiemateriaal bij zich had toen hij in 1536 aan het fresco op de achterwand van het refectorium in het San Marco-klooster werkte en ze daar achterliet, waarna ze later bij de stapel tekeningen van Fra Bartolommeo werden gevoegd.