Putti spelend met een ton en een masker

Auteur: Rosie Razzall

Centraal in deze tekening zijn vijf putti afgebeeld die op een houten ton klimmen of die over de grond proberen te rollen. Rechts spelen twee engeltjes met een groot masker en links houden twee engeltjes elkaars hand vast terwijl er één probeert weg te rennen. De tekening is een wat zwakke studie in pen en gewassen inkt. Enkele contourlijnen zijn met een dikkere pen opgewerkt, wat suggereert dat de tekening een kopie is.

De tekening is gerelateerd aan een vergelijkbaar blad naar Mantegna in Parijs^[1] met eveneens een groep spelende engeltjes met maskers. Die Parijse tekening komt vrijwel exact overeen met de beschrijving van een houten vaas in Arcadia, een gedicht uit de jaren 1480 van de humanist Jacopo Sannazaro (1458-1530), gepubliceerd in 1504. De decoraties op deze vaas, naar verluidt van de hand van Andrea Mantegna, tonen twee jongetjes, ook naakt, die hun gezicht achter twee gruwelijke maskers verschuilen en hun handjes door het gat van de mond steken om twee andere kinderen die vóór hen staan bang te maken. Een van hen probeert uit angst te vluchten en draait zich schreeuwend om. Het andere kind ligt huilend op de grond en weet zich alleen te verweren door met zijn uitgestrekte hand aan het masker te krabben.^[2]

De tekening in Parijs is zeer waarschijnlijk een kopie van de decoraties op deze inmiddels verloren gegane vaas, al is minder duidelijk of ook de tekening in Rotterdam hierop is geïnspireerd. Sannazaro’s beschrijving meldt niets over putti die een ton over de grond rollen, al zou dit beeld iconografisch aansluiten bij de ‘tak vol rijpe druiven’ die rondom de vaas liep.^[3] De houding van zowel de putto links op het Rotterdamse blad die op zijn knieën is gezakt en wil vluchten, als ook de putto die met zijn linkerbeen in de lucht wegrent van het masker, doen denken aan die van de twee angstige engeltjes in de Parijse tekening. Mogelijk is de Rotterdamse tekening een kopie van een variant op Mantegna’s compositie die nooit werd gebruikt.

Het van oorsprong hellenistische motief van putti die met een masker spelen duikt op in schilderijen, friezen en op graftomben.^[4] In de oudheid was het een geliefd onderwerp, dit vanwege de ongerijmdheid tussen het kleine kind en de uitvergrote onwaarheden die door het masker worden uitgedrukt. Zo gebruikte de Griekse satiricus Lucianus (ca. 125-na 180) in zijn Quomodo historia sit scribenda dit beeld om de draak te steken met een opgeblazen ego.^[5] Het motief werd in de zestiende eeuw door verschillende kunstenaars opgepakt en onder meer uitgewerkt door Michelangelo Anselmi (1491/1492-1554/1556) in een roodkrijtstudie, nu in Londen.^[6]