Twee mythologische figuren

Auteur: Rosie Razzall

Deze tekening is een van de drie pen-en-inktstudies in Rotterdam die ooit tot de collectie van de Franse handelaar en verzamelaar Pierre-Jean Mariette (1694-1774) behoorden. De bladen zaten zeker tot 1906 op een van diens karakteristieke blauwe verzamelaarsmonturen bevestigd, want zo staan ze afgebeeld in de catalogus van de collectie van John Postle Heseltine (1843-1929).^[1] Helaas is het montuur inmiddels verloren gegaan, maar alle drie de tekeningen dragen links onder in de hoek nog wel Mariette’s verzamelaarsmerk (L.2097).

In de tijd dat de drie tekeningen nog in bezit waren van Mariette werden ze aan de Venetiaanse kunstenaar Paris Bordone toegeschreven en werd vermoedelijk ook de inscriptie ‘Paris Bordoné’ aan dit blad toegevoegd. Alleen van dit blad wordt de toeschrijving aan Bordone algemeen geaccepteerd,^[2] al merkten Tietze/Tietze Conrat op dat die toeschrijving moeilijk valt te beoordelen, dit vanwege het geringe aantal pen-en-inkttekeningen dat van Bordone is overgeleverd.^[3] Zoals veel van zijn Venetiaanse tijdgenoten tekende hij meestal in zwart en wit krijt op blauw papier; er zijn slechts twee pen-en-inktstudies van zijn hand bekend, in Parijs^[4] en Erlangen.^[5] In vergelijking met de tekening in Parijs duidde Rearick de Rotterdamse tekening aan als ‘timide en beschrijvend, zonder de improvisatorische energie van zijn jeugdwerk’.^[6] De Parijse tekening toont inderdaad een veel lossere compositie en uitvoering, hoewel de parallelle arceringen onder de onderarmen van meerdere figuren op enige stilistische verwantschap wijzen.

De figuren in deze tekening - een naakte vrouw die een rond voorwerp overhandigt aan of ontvangt van een zittende naakte man - zijn nooit geïdentificeerd. Toch zag Rearick enige overeenkomst in compositie met twee mythologische schilderijen in Göteborg^[7] en Honolulu,^[8] respectievelijk van Jupiter en Io, en Vulcanus en Thetis. Hij dateerde deze werken rond 1558-1559, waardoor de Rotterdamse tekening omstreeks deze tijd wordt geplaatst. De twee kleinere bladen (I 202 en I 204) zijn zowel uitgevoerd in pen als gewassen inkt en zouden zeer wel van een andere hand kunnen zijn, zoals ook wordt gesuggereerd door de cirkelende, onderbroken pennenstreken in vergelijking met de dichter opeen geplaatste lijnen op het grootste, eigenhandige blad. Toch worden de drie Rotterdamse tekeningen gezien hun mythologische onderwerp tot één groep gerekend.