Zwaardzwaaiende jongeling

Auteur: Gert Jan van der Sman

Dit ongepubliceerde blad is in een verwante techniek getekend als een studie van knielende en zittende figuren in Berlijn.^[1] De Berlijnse tekening wordt gerekend tot een groep tekeningen die door Degenhart en Schmitt (1968) op naam van Domenico Veneziano (ca. 1410-1461) werd gesteld en tegenwoordig vaak aan Luca della Robbia (1399/1400-1482) wordt toegeschreven.^[2] Wat de twee tekeningen vooral verbindt, is het gebruik van witte vlakken die met breed penseel rondom de figuren zijn aangebracht.

Er zijn echter ook stilistische verschillen te ontwaren. De weergave van de figuren op de Berlijnse tekening laat zich zowel met Domenico Veneziano’s paneeltje De stigmatisering van de heilige Franciscus in Washington,^[3] als met de beschilderde tondi met de twaalf maanden van Luca della Robbia in Londen verbinden.^[4] Daaruit volgt een datering tussen circa 1445 en 1460. De mannenfiguur op de tekening in Rotterdam vertoont minder duidelijke overeenkomsten met werken van Domenico Veneziano en de kunstenaars uit diens invloedssfeer, tot wie ook Luca della Robbia wordt gerekend.^[5] De plooipartijen van diens tenue zijn minder gedetailleerd uitgewerkt dan de plooien die we zien in de tekening in Berlijn. Bovendien zijn de benen van de woest met zijn zwaard zwaaiende jongeman ten opzichte van het bovenlichaam uit proportie. De Rotterdamse tekening staat derhalve in een tekentraditie die rond 1450 werd ingezet, maar lijkt later te zijn ontstaan. Met betrekking tot de datering dienen zich twee mogelijkheden aan: rond 1470-1480, toen er in de Florentijnse schildersateliers op grote schaal modelstudies werden vervaardigd, of rond 1600, zoals Aidan Weston-Lewis en Miles Chappell vermoeden op basis van de vloeiende tekentechniek.^[6]