Shirley Temple, le plus jeune monstre sacré du cinéma de son temps (Shirley Temple, het jongste filmidool van haar tijd)

Auteur: Marijke Peyser

Salvador Dalí’s assemblage Shirley Temple, le plus jeune monstre sacré du cinéma de son temps verbeeldt het Amerikaanse kindsterretje Shirley Temple als sfinx. Een uitgeknipte afbeelding van haar hoofd is met zorg geplaatst op het met pastelkrijt en gouache uitgevoerde lichaam van dit fabelachtige monster. Van de sfinx, een gevleugelde leeuw met het hoofd en bovenlichaam van een vrouw, werd gezegd dat hij reizigers doodde wanneer deze de raadsels die hij hen voorlegde niet konden oplossen. Doodshoofden, knekels en het overblijfsel van wat ooit een fraai zeilschip was, omringen de sfinx. Hoewel dood en verderf de toon zetten, herinneren enkele figuren op de achtergrond aan Dalí’s jeugd. Klein weergegeven, rechtsboven, loopt een man die een kind bij de hand houdt. Het is waarschijnlijk een verwijzing naar de tijd dat de kunstenaar zich veilig voelde bij zijn vader.^[1] Het touwtjespringende meisje linksboven, roept herinneringen op aan Dalí’s jong gestorven achternicht Carolinetta, die hij op diverse werken heeft afgebeeld.^[2] De vleermuis boven het hoofd van Temple verwijst niet alleen naar de dood, maar mogelijk ook naar een voorval uit Dalí’s jeugd. De kunstenaar is ongeveer vijf jaar oud als zijn neef hem een gewonde vleermuis geeft. De verzorging van het dier loopt niet goed af; al snel ziet Dalí dat de vleermuis bedekt is met mieren. Uit medelijden pakt hij het op en in plaats van het te kussen op het kopje – zoals hij van plan was – bijt hij het met veel kracht in tweeën. Vol afschuw gooit hij het dier in de wasbak en slaat op de vlucht.^[3] Dalí houdt levenslang angst voor vleermuizen.

De wereld van de film loopt als een rode draad door het leven van de kunstenaar. Zijn naam is verbonden met niet minder dan vijftig cinematografische projecten.^[4] Hoewel hij met de Spaanse filmmaker Louis Buñuel aan twee surrealistische films werkt, zijn beiden liefhebbers van Amerikaanse speelfilms waarin Buster Keaton, Ben Turpin en Harry Langdon spelen.^[5] Ze hebben een afkeer van de Europese artistieke cinema die doordrenkt is van cultuur.^[6] Dalí is van een mening dat ‘een film moet zijn als een auto, een vliegtuig of een grammofoon: intens, vrolijk, puur, dynamisch, scherp, leuk, perfect’.^[7] In zijn essay ‘A Short Critical History of Cinema’ (1932) plaatst Dalí de film Animal Crackers (1930) van The Marx Brothers bovenaan de evolutie van de komische film.^[8] Het is Harpo Marx die alle lof krijgt toegezwaaid.^[9] Op uitnodiging van deze komiek gaat Dalí in januari 1937 naar Hollywood. Tijdens zijn verblijf portretteert hij Marx aan de hand van schetsen die hij maakt tijdens het filmen van A Day at the Races (regisseur Sam Wood, 1937) waarin Marx de rol van Stuff speelt. Twee jaar later portretteert hij Shirley Temple, op het hoogtepunt van haar populariteit.