:host { --enviso-primary-color: #FF8A21; --enviso-secondary-color: #FF8A21; font-family: 'boijmans-font', Arial, Helvetica,sans-serif; } .enviso-basket-button-wrapper { position: relative; top: 5px; } .enviso-btn { font-size: 22px; } .enviso-basket-button-items-amount { font-size: 12px; line-height: 1; background: #F18700; color: white; border-radius: 50%; width: 24px; height: 24px; min-width: 0; display: flex; align-items: center; justify-content: center; text-align: center; font-weight: bold; padding: 0; top: -13px; right: -12px; } Previous Next Facebook Instagram Twitter Pinterest Tiktok Linkedin Back to top
De marskramer

Vraag maar raak

  • Peter Eekhout vroeg

    Heeft de rieten rugkorf of mars die de marskramer draagt ook een symbolische betekenis?

  • Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

    Dag Peter,
    Dit is de mand met koopwaar waarmee de marskramer (handelsreiziger) rondliep. Bosch schilderde naast de rugkorf ook andere attributen waardoor wij vandaag de dag kunnen afleiden dat het werk dus een marskramer afbeeldt.
    Groeten,
    Lisa

  • Karel Van Coillie vroeg

    Heet dit nu de Marskramer of de verloren zoon (zie kader schilderij)

  • Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

    Hallo Karel, de titel van dit werk is pas achteraf gegeven en de kunsthistorici in en om het museum hebben uiteindelijk besloten dat het De marskramer (The Peddlar) moet zijn, dit vanwege de mand met koopwaar en het ontbreken van een familie waarin de figuur weer wordt opgevangen na lange afwezigheid. De figuur verbeeldt waarschijnlijk de mens in het algemeen die allerlei verleidingen tegenkomt op zijn levenspad. Eerder stond het werk inderdaad bekend als een uitbeelding van het bijbelverhaal De verloren zoon. Het schilderij is samengesteld uit de buitenluiken van een triptiek waarvan het middenpaneel onbekend is. Dat deed men gewoon in de negentiende eeuw, een triptiek verzagen om er meerdere schilderijen van te maken. De binnenkanten van de luiken bevinden zich verspreid over de wereld. Hartelijke groet, Els

  • FW van Helden vroeg

    Heet dit schilderij wel ‘de marskramer’ ?volgens de labels op voor en achterkant gaat het om ‘de verloren zoon’.

  • Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

    Beste heer of mevrouw van Helden, Dank voor uw vraag. Titels voor oude kunstwerken zijn doorgaans bedacht moderne onderzoekers. Bosch zelf gaf geen titels aan zijn schilderijen; ze werden door tijdgenoten gewoon aangeduid met het onderwerp. Maar omdat het onderwerp niet altijd duidelijk is, ging het ook vaak mis. Zo ook bij deze voorstelling. Het heeft tenminste drie titels gehad. Bij binnenkomst heette het 'De verloren zoon', vervolgens sprak men een tijd van 'De landloper' en daarna kwam de huidige titel 'De marskramer'. Het kan niet gaan om de verloren zoon, o.a. omdat de leeftijd niet klopt, hij wordt altijd als een jonge man voorgesteld. Landloper is ook geen goede titel volgens de huidige inzichten, want het gaat niet om een bedelaar maar om een persoon die een ambulant beroep uitoefent: een marskramer met zijn rugkorf en andere attributen. De hoogtepuntenpresentatie laat mooi zien dat de achterkanten van kunstwerken veel informatie geven over hun verleden – ook over de geschiedenis van hun titels. Hopelijk heeft u hier iets aan. Met hartelijke groet, Els

  • Everdina vroeg

    Zijn er meerdere exemplaren gemaakt? Wij hebben precies dezelfde. Hoe weten we waar deze vandaan komt?

  • Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

    Hallo Everdina, Dank voor je vraag. Van de geschilderde marskramer bestaat maar één exemplaar, namelijk de versie die Jheronimus Bosch ruim 500 jaar geleden schilderde op twee houten panelen als onderdeel van een drieluik. In de negentiende eeuw werd het drieluik verzaagd en ontstond het achthoekige schilderij dat nu door Boijmans Van Beuningen wordt bewaard. Maar er zijn sinds de aankoop in 1936 heel veel reproducties van dit schilderij gemaakt. Waarschijnlijk hebben jullie er daar een van. Hartelijke groet, Els

  • Karlijn vroeg

    Wat is een marskramer precies? Wat doet hij/zij?

  • Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

    Hallo Karlijn, dank voor je vraag. Een marskramer is een ouderwets woord voor een handelsreiziger, dat wil zeggen iemand die zijn geld verdient door met koopwaren langs de deuren te gaan. Hopelijk heb je hier wat aan. Hartelijke groet, Els

  • Wilmine vroeg

    Op de achterkant van het schilderij de marskramer staat als voorstelling de verloren zoon?

  • Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

    Hallo Wilmine, dank voor je vraag. Het ligt net iets anders. Het schilderij heeft als titel gekregen 'De marskramer', maar kunsthistorici denken dat deze marskramer de hoofdpersoon was in Bosch' verbeelding van het Bijbelverhaal over de verloren zoon op de buitenkant van een drieluik. De marskramer is dus de verloren zoon. Je moet je voorstellen dat er een middenluik was dat geopend drie voorstellingen toonde en gesloten kon worden met twee zijluiken. Op de buitenkant van de luiken was de marskramer (of De verloren zoon) geschilderd. Hartelijke groet, Els

  • Steven Engel vroeg

    Heeft er iemand een boekentip voor iets over symboliek in schilderkunst?

  • Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

    Hallo Steven, als ik het goed begrijp wil je vooral inzicht krijgen in de symboliek op de schilderijen van Jheronimus Bosch. Ik zou dan eens kijken naar een van de publicaties van Jos Koldeweij over Bosch. Sommige zijn niet meer leverbaar maar kun je misschien wel vinden op Boekwinkeltjes.nl of abebooks.com. Of natuurlijk in een goede bibliotheek. Succes! Els

  • Huub vroeg

    Ter hoogte van het middel van de marskramer komt er aan de voorkant een bokkenpootje of iets dergelijks uit zijn kleding tevoorschijn. Zit hier een betekenis aan vast?

  • Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

    Hallo Huub, dank voor je leuke vraag! Ik heb hem voorgelegd aan Ruben Suykerbuyck, de conservator oude kunst, en hij zegt dat het pootje verschillend wordt geduid als een varkens-, herten- of bokkenpoot. Het zou dienstdoen als talisman, maar zoals vaker bij Bosch, zijn er vele tegenstrijdige meningen, dus het is moeilijk om daar een sluitende uitspraak over te doen. Ruben ziet het pootje als een aanwijzing dat het echt om een marskramer gaat, die vaak net zo'n dubieuze reputatie had als een kwakzalver. En vermoedelijk kan het nog verder doorgetrokken worden als teken van bijgeloof, in tegenstelling tot het ware geloof in de christelijke god. Kortom: het pootje zou de zondige levenswandel van de figuur benadrukken. Hopelijk heb je hier wat aan. Hartelijke groet, Els

  • Ursula Oberst vroeg

    Waarom staat op de lijst van het schilderij de titel “ de verloren zoon”

  • Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

    Beste Ursula, dit schilderij De Marskramer werd in het verleden ook De Verloren Zoon genoemd. De verloren zoon is allegorisch. Het vervallen huis links wordt herkend als mogelijk een bordeel. Omdat de sjofel geklede man uit de richting van dat huis komt lopen, ging men ervan uit dat het hier om een Verloren zoon moest gaan, die nog eenmaal berooid, maar met weemoed over zijn schouders terugkijkt naar zijn zondige leven van voorheen, voordat hij aarzelend de ‘velden van zijn vader’ betreedt. Volgens sommige interpretaties, verwijst de rode koe naar Christus. Groeten, Xin

  • Jos Wijnands vroeg

    L.S.
    Wat is de betekenis van de steenuil (mogelijk in combinatie met de koolmees) in het schilderij de marskramer ?

  • Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

    Beste Jos,
    Uilen komen bij Bosch steevast voor in de context van zondigheid, en ook in de laatmiddeleeuwse literatuur staat deze vogel vaak symbool voor de duivel. De koolmees kun je dan waarschijnlijk zien als de zondige mens die een gemakkelijke prooi voor de duivel is.
    Groet,
    Jephta

  • anoek vroeg

    waar staat het hek, de boom en de koe symbool voor?

  • Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

    Beste Anoek,

    Er zijn verschillende ideeën over de symboliek van dit werk van Bosch. Zo stelt De Bruyn dat de rode koe verwijst naar Christus. Volgens hem symboliseert de boom het mensenleven waarin gekozen moet worden tussen Goed en Kwaad. Het hek stelt de goede dood voor, het sterven in staat van genade. De Bruyn meent dat Bosch een hoopvolle, christelijke moraal uit droeg, waarin de marskramer zich afwend van de zondige wereld en zich went tot Christus. Anderzijds is er het idee dat de marskramer één van de zogenaamde 'Saturnuskinderen' uitbeeldt en daarmee het melancholisch temperament en het element aarde. De koe zou de melancholie en het temperament aarde in dit geval uitbeelden. Maar dit zijn slechts enkele ideeën over wat het precies zou kunnen betekenen.

    Groetjes Tanja

  • Willem Jonkergouw vroeg

    Wat is het format van dit schilderij..

  • Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

    Beste Willem, je vindt de afmetingen van het schilderij op de objectpagina op Collectie Boijmans Online, onder specificaties. Hartelijke groeten Rianne

  • lobke vroeg

    Wat waren marskramers?
    Wat hadden ze bij?
    Zouden we een echte marskramer kunnen ontmoeten?

  • Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

    Dag Lobke, een marskramer was een rondtrekkende verkoper. In de korf op zijn rug (een mars) draagt hij zijn koopwaar. Ze verkochten van alles, en soms deden ze ook kleine klusjes zoals schoenen repareren. Bekijk ook eens de film aan het einde van de tentoonstelling Van Bosch tot Bruegel, daar wordt meer over de Marskramer verteld. Hartelijke groeten, Rianne

  • Dexter vroeg

    Waarom piest iemand?

  • Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

    Dag Dexter, het gebouw waar de man tegenaan plast is naar alle waarschijnlijkheid een bordeel. Niet een plek van hoge moraal dus, een gevoel dat door de wildplassende man wordt versterkt. Bovendien werd een bordeel in die tijd ook wel 'pistaveerne' genoemd, en dit wordt door de plassende man hier misschien wel letterlijk uitgebeeld. Groeten Rianne

  • Aila vroeg

    Wat betekent marskramer eigenlijk?

  • Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

    Dag Aila, een marskramer was een rondreizende koopman. Op zijn rug droeg hij een mars, een rugkorf waarin hij zijn koopwaar bewaarde. Groeten, Rianne

Laden...

Bedankt, je vraag is verzonden.

Helaas, er is iets mis gegaan met het verzenden van je vraag. Probeer het aub nog eens.

High-res beeldmateriaal aanvragen

Meer informatie
  • Hoe kwam het hier terecht?

Jheronimus Bosch toont ons op dit schilderij een marskramer, die kleine goederen en diensten verkoopt uit zijn rieten rugkorf of mars. Dergelijke rondtrekkende kooplui hadden een bedenkelijke reputatie, en ook Bosch lijkt deze te bevestigen door op de achtergrond een bordeel af te beelden. Maar de marskramer laat dit leven achter zich en blikt letterlijk terug op zijn aardse bestaan tot dusver. Daardoor krijgt hij een universeel menselijk karakter, omdat de mogelijkheid een andere levenswandel te kiezen steeds bestaat. Het schilderij deed oorspronkelijk dienst als buitenzijde van een drieluik dat later verzaagd werd. Zo kwam het aan zijn atypische, achthoekige vorm.

Lees verder Lees minder

Collectieboek

Collectieboek Bestellen

Specificaties

Titel De marskramer
Materiaal en techniek Olieverf op paneel
Objectsoort
Schilderij > Schildering > Tweedimensionaal object > Kunstvoorwerp
Locatie Dit object is in het depot
Afmetingen Hoogte 71 cm
Lengte Error: 70,6 is not a valid BCD value cm
Makers Schilder: Jheronimus Bosch
Inventarisnummer 1079 (OK)
Credits Aankoop met steun van Vereniging Rembrandt, D.G. van Beuningen, F.W. Koenigs en J.P. van der Schilden, 1931
Collectie Oude Kunst
Verwervingsdatum 1931
Vervaardigingsdatum in circa 1500
Herkomst aankoop : Figdor, dr. Albert VAN: Schiff, Théodor IN/OP: onbekend TE: Wenen VOOR: OPM: aankoop: Kunsthandel Jacques Goudstikker VAN: Figdor, dr. Albert IN/OP: 1930 TE: Berlijn VOOR: DM 385.000,00 OPM: veiling Paul Cassirer, cat III, nr. 41, afb.
Tentoonstellingen Between hell and paradise. The enigmatic world of Hieronymus Bosch, Budapest (Museum of Fine Arts) 2022.
Interne tentoonstellingen Van Eyck tot Bruegel (1994)
De Collectie Verrijkt (2011)
De ontdekking van het dagelijks leven - van Bosch tot Bruegel (2015)
De collectie als tijdmachine (2017)
BABEL - Oude meesters terug uit Japan / Old Masters Back from Japan (2018)
Lievelingen (2024)
Externe tentoonstellingen Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie (2016)
Museum Boijmans Van Beuningen @ Rijksmuseum (2023)
Collection of Museum Boijmans Van Beuningen – Bruegel’s ‘The Tower of Babel’ and Great 16th Century Masters (2017)
Onderzoek Toon onderzoek ALMA
Literatuur R.H. Marijnissen & P. Ruyffelaere, Hieronymus Bosch. Het volledige oeuvre, Antwerpen 1987, pp. 410-420; F. Lammertse (ed.), Van Eyck to Bruegel, 1400 to 1550: Dutch and Flemish Painting in the collection of the Museum Boymans-van Beuningen, Gent (Snoeck-Ducaju & Zoon) 1994, pp. 90-95, cat. 16; J. Giltaij, Honderdvijftig jaar er bij en er af. De collectie oude schilderkunst van het Museum Boijmans Van Beuningen Rotterdam, 1849 tot 1999, Zutphen (Walburg Pers) 2000, p. 25; L.F. Jacobs, ‘The triptychs of Hieronymus Bosch,’ The Sixteenth Century Journal 31, 4 (2000), pp. 1009-1041, op pp. 1022 en 1028-1029; S. Fischer, Hieronymus Bosch. L’oeuvre complet, Keulen 2013, pp. 191-192 en 254-257, cat. 17 (Triptiek van Kana) en 17.1 (Marskramer); H. Boom, De bezeten visionair. Vijfhonderd jaar controverse over Jheronimus Bosch, Amsterdam 2016, p. 145; M. Ilsink & J. Koldeweij, exh. cat. Hieronymus Bosch. Visions of genius, ‘s-Hertogenbosch (Noordbrabants Museum) 2016, pp. 16-27 (volledige “Wayfarer triptych”), esp. pp. 16-19, cat. 1 (Marskramer); L. Silver, ‘Bosch and the world of sin,’ in B. Tóth & Á. Varga (eds.), exh. cat. Between hell and paradise. The enigmatic world of Hieronymus Bosch, Budapest (Museum of Fine Arts) 2022, pp. 22-43, op pp. 34-37; B. Tóth & Á. Varga (eds.), exh. cat. Between hell and paradise. The enigmatic world of Hieronymus Bosch, Budapest (Museum of Fine Arts) 2022, p. 120 (onder cat. 9/A en 9/B, entry door Larry Silver).
Materiaal
Object
Geografische herkomst Noordelijke Nederlanden > Nederlanden > West-Europa > Europa

Zie je iets wat niet klopt of heb je aanvullende informatie over dit werk? Stuur ons een berichtje

Alles over de maker

Jheronimus Bosch

Den Bosch circa 1450 - Den Bosch 1516

Jeroen Bosch werd waarschijnlijk rond 1450 geboren in Den Bosch als Jheronimus van Aken. Toen zijn faam als schilder eenmaal over Europa verspreidde nam hij de...

Bekijk het volledige profiel