Au Poil (Perfect)

Auteur: Marijke Peyser

In 1971 maakt Man Ray zijn laatste readymade: Au poil. Er worden vijftig gesigneerde en genummerde exemplaren vervaardigd. Au poil is samengesteld uit twee stukken perspex waartussen een plat kwastje is geklemd. Alleen de nummers één tot en met acht van deze reeks bevatten tevens de foto Demain, een naaktportret van een vrouw dat Man Ray in 1924 maakte.^[1] Man Rays biograaf Arturo Schwarz ontvangt nummer 7 uit deze serie van vijftig, die is voorzien van de opdracht ‘for Arturo Schwarz’. De versie in het bezit van Museum Boijmans Van Beuningen moet het helaas stellen zonder de foto die, wanneer aanwezig, de betekenis van het geheel duidelijk maakt. Au poil is een gebruikelijke Franse uitdrukking om iets ‘perfects’ aan te duiden. De geportretteerde dame is à poil, naakt. Het geheel, dus met de foto, is au poil, perfect. Het schaamhaar van de vrouw wordt weergegeven met een perfecte driedimensionale realiteit, au poil, wanneer het haar van de kwast op de juiste plek wordt geplaatst.^[2]

In het tweede nummer van het surrealistische tijdschrift La Révolution surréaliste (januari 1925), wordt Demain afgebeeld.^[3] Met opzet wordt de foto zo afgedrukt dat de contouren van het model vaag blijven en in de donkere achtergrond opgaan. Het doel is een begoocheling te realiseren. Dit verkregen droombeeld beantwoordt in alle opzichten aan de doelstellingen van de surrealisten.^[4] De identiteit van de geportretteerde vrouw is bekend: het is Kiki de Montparnasse, pseudoniem van Alice Prin. Zij was een bekende persoonlijkheid in Montparnasse in de jaren twintig: behalve kunstenaarsmodel, was ze ook zangeres, actrice en schilderes. Ze ontmoet Man Ray kort na zijn aankomst in Parijs in 1921 en wordt zijn muze en model. Man Ray heeft haar talloze malen gefotografeerd, onder meer in Noire et blanche (1926) en Violon d’Ingres (1924). Ook speelt Kiki een rol in Emak Bakia, Man Rays surrealistische film die op 23 november 1926 in Parijs in première gaat.

De foto Demain is de middelste van Man Rays fotografische drieluik Hier, Demain, Aujourd’hui (1924) en is identiek aan de naaktfoto die een essentieel onderdeel uitmaakt van de readymade uit 1971.^[5] Een saillant detail voegt een extra dimensie toe aan Au poil. Bij fotografisch werk was het gebruikelijk te retoucheren. Onvolkomenheden werden dikwijls weggewerkt. Soms gebeurde het dat retouches toegevoegd werden. Dit was ook het geval bij naaktfoto’s van Kiki, die doodongelukkig was omdat zij geen schaamhaar had.^[6] Op de naaktfoto van Kiki tussen de perspex platen van de readymade was een retouche niet nodig: het kwastje zorgt daarvoor.