Imaginair stadsgezicht met de aanbidding der herders

Auteur: Yvonne Bleyerveld

Dit is de ontwerptekening voor de gravure uit hetzelfde jaar 1618, die door Hendrick Hondius op basis van zijn eigen tekening werd gegraveerd en uitgegeven.¹ Het bijbelse thema van de voorstelling, De aanbidding der herders (Lucas 2:16) rechts in de hoek, maakte hij ondergeschikt aan het sterk perspectivische stadsgezicht en de fantasiegebouwen in renaissancestijl. Het verdwijnpunt ligt links en het licht komt van buiten de voorstelling rechts, waardoor de linkerzijde van de bebouwing in de schaduw ligt. Op de voorgrond staan twee pratende mensen die als repoussoir dienen. Een groepje mensen loopt naar het Christuskind onder het afdak. Diepte wordt gesuggereerd door de steeds kleiner wordende figuren en door de blauwe wassingen, die voor dieper van kleur zijn dan op de achtergrond.

Hondius werd in 1597 lid van het Haagse Sint Lucasgilde en werkte sindsdien als graveur en uitgever in de hofstad. Deze tekening dateert uit de meest productieve periode van Hondius’ Haagse prentenbedrijf, de jaren tussen 1605 en 1620. Nadat Hondius in 1603 in Amsterdam en in 1604 in Leiden verbleef, vestigde hij zich in de zomer van 1605 opnieuw in Den Haag. Hij opende een prentenwinkel aan het Buitenhof en nam tenminste twee graveurs in dienst, Simon Frisius en Andries Stock, die hem hielpen bij de uitvoering van portret- en  en landschapsseries en met de uitgave van geïllustreerde boeken. In deze periode maakte hij tekeningen die door hemzelf of door Simon Frisius in prent werden gebracht. Naast deze tekening De aanbidding van de herders zijn dat bijvoorbeeld De terugkeer van de verloren zoon in Amsterdam, De vlucht naar Egypte in Kopenhagen en De aanbidding van de koningen in Cambridge.² De laatstgenoemde tekening, die omstreeks 1610-1618 gedateerd wordt, is evenals de Rotterdamse tekening uitgevoerd in pen en bruine inkt, met blauwe wassingen. Ook in twee andere, tamelijk grote tekeningen in pen en bruine inkt, De doop van de kamerling en Elia gevoed door de raven, paste Hondius blauwe wassingen toe.³