Studie voor een Christuskind

Auteur: Klazina Botke

Federico Barocci was niet alleen een veelgevraagd kunstenaar en productief tekenaar, hij werd door zijn biograaf Giovanni Pietro Bellori (1613-1696) zelfs als een van de beste schilders van zijn tijd beschouwd. In de jaren 1550 en 1560 reisde hij tweemaal naar Rome, waar hij deelnam aan een frescoproject voor paus Pius IV (1499-1565). Daar werd hij naar eigen zeggen tegengewerkt door jaloerse rivalen en mogelijk zelfs vergiftigd. In 1563 keerde hij daarom terug naar zijn geboorteplaats Urbino, waar hij tot het einde van zijn leven zou blijven werken. Dit blad bevat studies voor twee verschillende werken die hij rond 1597 voor de hertog van Urbino, Francesco Maria II della Rovere (1549-1631) maakte.

De tekening op de recto is een studie van het Christuskind zittend op een wolk. In zijn rechterhand houdt hij mogelijk een rijksappel vast terwijl hij met zijn andere hand een zegenend gebaar maakt.^[1] De voorstelling werd door Byam Shaw herkend als een vroege voorstudie voor een schildering bestemd voor een gouden wijwaterbassin dat in opdracht van de hertog van Urbino werd gemaakt en bedoeld was als geschenk voor paus Clemens VII (1478-1534).^[2] Het vat is verloren gegaan, maar dankzij een uitgebreide beschrijving van Bellori (1672) is bekend hoe het er moet hebben uitgezien.^[3] Daarnaast bevindt zich in Glasgow (afb.) een latere kopie van de schildering die Barocci er op aanbracht, waarschijnlijk gemaakt in diens werkplaats.^[4] Byam Shaw zag de Rotterdamse tekening als een primo pensiero, een eerste idee, voor deze compositie.^[5] In de studie is Barocci duidelijk nog op zoek naar de juiste houding van de figuur; het hoofd en de benen van het Christuskind zijn tijdens het tekenen aangepast en enkele keren op het blad herhaald. In een latere studie in Würzburg heeft hij de voorstelling gespiegeld, waarschijnlijk omdat Christus, volgens de bestaande conventies, het zegenende gebaar met zijn rechterhand maakt.^[6]

Op de verso is een vrouwenhoofd in gekleurd krijt weergegeven. Dit is een van de vele overgeleverde studies voor Maria in Barocci's De geboorte van Christus in Madrid.^[7] In de tekening is Maria’s gezicht niet weergegeven, maar is alleen aandacht besteed aan de weergave van haar kapsel. Barocci maakte dit soort studies wel vaker, om subtiele details zoals de vorm van een hoofd of de lichtval op het haar nader te onderzoeken. De geboorte van Christus (1597) werd, net als het tafereel met Christuskind op het wijwatervat, in opdracht van Francesco Maria II della Rovere vervaardigd. De hertog schonk het doek in 1604 aan Margaretha van Oostenrijk (1584-1611), de echtgenote van Filips III van Spanje (1578-1621), waarna het werk naar Madrid werd verplaatst en een plek kreeg in Margaretha’s privékapel. Het relatief kleine schilderij was daar uitermate geschikt voor, vooral omdat Barocci door de compositie en het zachte kleurgebruik een zeer intieme sfeer had weten te creëren.