Studieblad met planten (komkommer, palm en kalebas)

Auteur: Judith Niessen

De vrouwenfiguren die hier zijn getekend, zijn van een type dat voorkomt op schilderijen van de Braunschweiger Monogrammist, zoals de bordeelscènes in Frankfurt (afb) en Berlijn, die beide tussen 1540 en 1550 kunnen worden gedateerd.¹ De voorzichtig zoekende wijze van tekenen wijst erop dat de maker ervan zich vermoedelijk op diens werk baseerde of zich daar tenminste door liet inspireren. De gezichten in deze tekening zijn iets spitser dan in de werken van de monogrammist. Daarnaast wijkt de kleding op enkele punten af, zoals de pofmouwtjes van de twee vrouwen vooraan en de opstaande kragen van de jasjes. Dergelijke kleding is te zien op schilderijen van bijvoorbeeld Pieter Aertsen en diens zoon Pieter Pietersz uit de jaren 1560/70.² Het vermoedelijk eigenhandige handschrift van de inscripties naast de planten op de verso wijst eveneens op een datering later in de zestiende eeuw.³ Wellicht gebruikte de kunstenaar deze tekening als hulpmiddel bij het vervaardigen van schilderijen in de stijl van de monogrammist. Zoals Ubl opmerkt, werden diens schilderijen tot laat in de zestiende eeuw gekopieerd.⁴

Op de keerzijde van het blad zijn door dezelfde kunstenaar van boven naar onder een komkommerplant, een palm plant en een kalebas plant getekend.⁵ De eerste kan aan de hand van de bijgeschreven Latijnse benaming (‘cucumis’) eenvoudig worden geïdentificeerd. De plant draagt gele bloesem en ter verduidelijking is dat erbij geschreven (‘gel’). De overige bijschriften zijn echter nauwelijks te ontcijferen. Alleen het woord ‘palma’, dat rechts naast de palm plant staat geschreven, is duidelijk leesbaar. Deze plant heeft een pluimvormige bloei, met sprieten die boven het blad uitsteken. De kalebas plant daaronder is dankzij zijn specifieke vorm makkelijk te identificeren. De schetsjes zijn vermoedelijk naar het leven getekend.