Studie van een gebukt mannelijk naakt, naar rechts, en een zittende figuur

Auteur: Albert Elen

Dit dubbelzijdig betekende blad toont twee studies van een naakte man in twee verschillende poses, elk vanuit een iets anders standpunt weergegeven. In beide tekeningen buigt de man zich over een balustrade, een geopende kist of een put, terwijl hij, steunend op zijn rechterarm, naar omlaag kijkt en zijn linkerarm naar beneden strekt alsof hij iets wil pakken. Het model, vermoedelijk een werkplaatsassistent, is vanuit een laag standpunt weergegeven; de tekenaar moet op de grond hebben gezeten om het gezicht van onder de rechteroksel te kunnen zien. De studie op de achterzijde van het blad werd het eerst getekend; daarin staat dezelfde figuur stevig op beide benen. In de tekening op de voorzijde is die houding aangepast: om zijn bovenlichaam in evenwicht te houden tilt de voorovergebogen man zijn rechteronderbeen op, wat realistischer is. Deze variant kreeg de voorkeur en de tekening werd gekwadreerd om te kunnen worden overgezet. Op de voorzijde is naast de studie van de man nog vaag een schetsje te onderscheiden van een zittende figuur die, met een tekenplank op schoot, zowel voorovergebogen als naar achteren leunend is afgebeeld.^[1]

Volgens Tietze/Tietze‑Conrat (1944) zijn de twee studies van Jacopo Tintoretto, en mogelijk is er een verband met diens ovale schilderij De reiniging van de Midjanitische maagden, nu in Madrid, dat volgens hen een laat werk is.^[2] De figuur correspondeert spiegelbeeldig met de vrouw die centraal in de achtergrond bij een tobbe de was doet en gekleed is in een lange jurk die haar benen bedekt. Rossi (1975) is niet overtuigd van deze connectie omdat de tekening volgens haar stilistisch meer verwant is aan het werk van Domenico Tintoretto (1560-1635). Alleen was die nog niet geboren in de tijd waarin zij het schilderij dateert, namelijk omstreeks 1555. Rearick (2001) en Marciari (2018) wijzen de toeschrijving aan Jacopo niet af, maar relateren het Rotterdamse blad aan de figuur linksonder in de plafondschildering De overwinning van doge Niccolò da Ponte in de Sala del Maggior Consiglio van het Palazzo Ducale in Venetië (1579‑1582).^[3] Deze connectie is echter, anders dan de eerder geopperde relatie met Jacopo’s ovale schilderij, allesbehalve aannemelijk. De figuur in de plafondschildering is weliswaar in dezelfde richting weergegeven als die in de twee Rotterdamse studies, maar in een geheel andere houding: hij loopt voorovergebogen een trap op, gebukt gaand onder het gewicht van een zware mand op zijn linkerschouder. Daarnaast wijkt ook de stand van zijn benen af en is zijn rechterarm niet te zien. De toeschrijving van Tietze/Tietze‑Conrat (1944) aan Jacopo, evenals de door hen gesuggereerde relatie tot het schilderij in Madrid, worden door de huidige auteur dan ook onderschreven.