Mechanical Communications (Mechanische communicatie)

Auteur: Marijke Peyser

De ruimte waarin de figuren van Conroy Maddox zich bevinden heeft geen uitgang: het vertrek is aan de linkerzijde geheel en aan de rechterzijde gedeeltelijk omsloten met rode barrières. Samen met de rode ondergrond, het rood in de figuren en in de achtergrond, wordt het beeld van een oververhitte machinekamer opgeroepen. Deze indruk wordt nog versterkt door de vervormde lichamen van de aanwezigen die zijn samengesteld uit mechanische onderdelen zoals tandwielen en schroefdraden. In dit soort ‘machineschilderijen’, die Maddox tijdens de Tweede Wereldoorlog maakt, staan disintegratie en fragmentatie centraal. In plaats van dat de verschillende onderdelen en figuren een interactie met elkaar aangaan en logisch functioneren, zijn ze van elkaar geïsoleerd en vervreemd. In werken als Machine for Spreading Alarm and Despondency (1941) en Little Wind Machine (1941) wordt de ‘machine’ gezien als een vernietigingswapen.^[1] Het was Maddox’ protest tegen het vernietigende potenieel van de machine in oorlogstijd.

Maddox’ fascinatie voor moderne kunst begint in Birmingham als hij Reginald Howard Wilenski’s boeken over moderne Franse kunst in handen krijgt met afbeeldingen van het werk van Giorgio de Chirico en Max Ernst.^[2] De reproducties van deze werken en de ideeën waarmee hij in aanraking komt, maken indruk op de jonge kunstenaar. Het is ook in Birmingham dat Maddox in 1934 de schilder John Melville en diens broer de kunstcriticus Robert Melville ontmoet. Het contact komt tot stand naar aanleiding van Maddox’ kritiek op het gebrek aan interessante kunstmanifestaties in de stad.^[3] Robert Melville’s belangstelling voor het surrealisme vindt zijn weerslag bij Maddox: niet alleen grijpt hij iedere gelegenheid aan om te praten over het werk van Ernst, Yves Tanguy en Salvador Dalí, hij stelt zich ook ten doel om zich volledig aan het surrealisme te wijden en alle aspecten ervan te onderzoeken. Dit heeft tot gevolg dat hij het automatisme zonder tussenkomst van de ratio – één van de kerngedachten van het surrealisme – gaat beoefenen.^[4]

Hoewel het surrealisme al een vlucht heeft genomen op het Europese vasteland, wordt er in het Verenigd Koninkrijk voor 1936 slechts sporadisch aandacht geschonken aan de beweging. In Parijs worden plannen gemaakt om daar verandering in te brengen. Van 11 juni tot 4 juli 1936 vindt in de New Burlington Galleries in Londen de International Surrealist Exhibition plaats. Initiatiefnemers zijn de kunstenaar en verzamelaar Roland Penrose en de dichter David Gascoyne. Er worden verschillende comités ingesteld om de werken te selecteren.^[5] In de tentoonstelling is werk te zien van de Europese surrealisten als ook etnografische objecten, en in totaal drieëntwintig Britse kunstenaars, waaronder Eileen Agar, Paul Nash en Henry Moore. Maddox besluit niet deel te nemen omdat hij niet overtuigd is van de toewijding tot het surrealisme van alle deelnemers.^[6]

Tegenwoordig wordt Maddox gezien als een belangrijke representant van de latere generatie Britse surrealistische kunstenaars en om die reden vormt Mechanical Communications, verworven in 2014, een interessante aanwinst voor de collectie. Een werk waarin de oorlog doorzindert, maar ook Maddox’ werkzaamheden tijdens de oorlog, toen hij bij wijze van vervangende dienstplicht bouwtekeningen maakte voor machineonderdelen en vliegtuigen.