Landschap met bebouwing

Auteur: Yvonne Bleyerveld

De voorzijde van dit blad, dat door inktvraat aanzienlijk beschadigd is, toont een sfeervol coulisselandschap. Rechts op de voorgrond staat een grote boomgroep als repoussoir voor het landschap. Op het middenplan trekken een wandelaar en een ruiter over een heuvel in de richting van een bosschage. De achtergrond, met grazende koeien in de wei en een heuvel met bomen en bebouwing, is met dunnere penlijnen getekend. Grijze wassingen zorgen voor een afwisseling van lichte en donkere vlakken in het landschap, waardoor dieptewerking ontstaat.

Ook op de keerzijde van de tekening is een landschap uitgebeeld, met links tussen de bomen een gebouw met een toren, rechts een burcht op een berg en een stadsgezicht in de verte. Deze tekening is echter sterk aangetast door de doorslag van de inkt van het landschap aan de voorzijde en de voorstelling laat zich nog maar moeilijk ‘lezen’.

In de stijl en techniek van de tekening op de voorzijde zijn kenmerken van de late periode van Paul Bril te herkennen: het vlakke landschap, de ronde, ‘bloemkoolvormige’ bomen, de grove toepassing van zwart krijt om een eerste opzet te tekenen en de toepassing van dikke penlijnen in de voorgrond.¹ De tekening is wat betreft compositie en beide boomgroepen rechts, te vergelijken met een landschap van Bril in Berlijn, gedateerd 1621, dat Wood Ruby beschouwt als een tweede, zwakkere versie van de Rotterdamse tekening.² Het landschap op de voorzijde werd nagevolgd op een schilderij van Bril in de Galleria Doria Pamphilj in Rome.³

Volgens Wood Ruby is de datering rechtsonder op de recto van het Rotterdamse landschap in het verleden gewijzigd van 1617 in 1647. De ‘1’ zou met zwart krijt in een ‘4’ veranderd zijn om een toeschrijving van het blad aan Claude Lorrain mogelijk te maken.⁴ Deze theorie klopt echter niet: wat Wood Ruby aanziet voor een wijziging in krijt, is slechts een vlek in het papier.