Marcel Duchamp: A Retrospective Exhibition (Marcel Duchamp: A Retrospective Exhibition)

Auteur: Bert Jansen

De eerste solotent­oonstelling van Marcel Duchamp vindt plaats in het Pasadena Art Museum (thans Norton Simon Museum) in 1963. De kunstenaar is dan zesenzeventig jaar. Het geeft aan dat Duchamps werk pas brede belangstelling kreeg aan het einde van zijn leven. Deze (her)ontdekking van zijn oeuvre gebeurt in de context van de nieuwe kunststromingen en -bewegingen van de jaren zestig: neodada, nouveau réalisme, popart, op art, Fluxus en conceptuele kunst. Eerder is Duchamps werk alleen te zien geweest in groepstentoonstellingen van het surrealisme en van dada. Dat Duchamp de aandacht trekt van een nieuwe generatie kunstenaars blijkt ook uit foto’s van de opening in Pasadena. Een groot aantal kunstenaars die spoedig internationaal zouden doorbreken is aanwezig. Een van hen is Andy Warhol, die het jaar daarvoor in de Ferus Gallery in Los Angeles de serie schilderijen van de Campbell’s Soup Cans (1962) heeft geëxposeerd, en kunstenaars van de West Coast, zoals Ed Ruscha, Billy Bengtson, Dennis Hopper, Larry Bell en Edward Kienholz.^[1] Ook de Britse popartkunstenaar Richard Hamilton, die drie jaar later in Londen de tentoonstelling The almost complete works of Marcel Duchamp zou organiseren, is op de opening.

De catalogus en het affiche bij de tentoonstelling in Pasadena verwijzen naar andere werken en catalogi van Duchamp waarin hij zijn oeuvre als het ware ‘verpakt’. Het affiche is een reprise van de poster Wanted, die hij in 1923 maakte bij zijn vertrek uit de Verenigde Staten. Daarop had hij de foto’s van een gezochte crimineel vervangen door foto’s van hemzelf en aan de lijst van aliassen die erop stonden zijn alterego Rrose Sélavy toegevoegd. Ditmaal schrijft hij ernaast in zwarte inkt: ‘By or of Marcel Duchamp or Rrose Sélavy’ en ‘at the Pasadena Art Museum’. Dezelfde signatuur laat hij in rode inkt drukken op het omslag van de catalogus, over een afbeelding van de eerste schets van Le Grand Verre (1915-1923), het sleutelwerk uit Duchamps oeuvre. Deze schets had hij in Parijs getekend in 1913-1914 en meegenomen bij zijn vertrek naar New York in 1915. De olijfgroene ondergrond zou later terugkeren in het omslag van La boîte verte (zie nr. 36), waarin de schets met andere aantekeningen voor Le Grand Verre bijeen zijn gebracht. Verder is de titel, weliswaar in het Engels, identiek met die van La boîte-en-valise (zie nr. 41), dat net als deze tentoonstelling een verzameling van zijn oeuvre op één plaats was. Ook de inhoud van de catalogus herinnert aan een eerder overzicht van zijn werk, in boekvorm. De objectteksten zijn namelijk fotokopieën van de lijst werken in Sur Marcel Duchamp (nr. 42), de catalogus van Robert Lebel uit 1959 die voor deze gelegenheid in Pasadena is geactualiseerd met handgeschreven toevoegingen en correcties. Deze reeks laat zien hoeveel aandacht Duchamp besteedt aan de vormgeving van affiches en catalogi waarin hij zijn oeuvre presenteert en hoe die presentatievormen op hun beurt weer deel worden van zijn oeuvre.