Anaglyfe schouw

Auteur: Bert Jansen

Een van de laatste werken die Marcel Duchamp zou maken is een stereometrische tekening van een schouw. Het plan was om die tekening te gebruiken voor de luxe-uitgave van de Franse vertaling van de oeuvrecatalogus door Arturo Schwarz die voor 1969 gepland stond. Vanwege Duchamps overlijden in 1968 vindt die Franse uitgave geen doorgang. Over de tekening schreef Duchamp circa 1968 aan Schwarz: ‘Ik heb bedacht om een anaglyfe tekening te maken (rood en groen) naar aanleiding van een Spaanse schouw, waarvan ik een schets heb gemaakt in drie dimensies voor de metselaar die deze schouw in ons nieuwe zomerhuis aan het maken is. Deze handgemaakte anaglyf moet een driedimensionaal effect opleveren als je hem bekijkt door een bril met een rood en groen filter.’^[1]
           
De uitgave van Cheminée anaglyphe komt tenslotte tot stand als bijlage bij de luxe-editie van de catalogus bij de tentoonstelling Marcel Duchamp: Rrose Sélavy in Galerie Ronny Van de Velde in Antwerpen in 1991. Hierbij is ook een exemplaar gevoegd van de publicatie Les anaglyphes géometriques van Henry Vuibert uit 1912 dat voor Duchamp destijds een inspiratiebron vormde. Museum Boijmans Van Beuningen bezit een facsimile uitgave uit 1995 zonder het boek van Vuibert, maar voorzien van een gesigneerde en genummerde brochure van de uitgever Fall Edition, met een tekst over de totstandkoming van het werk en met illustraties van de schetsen.
           
Duchamps plan voor het creëren van een driedimensionaal effect herinnert aan eerdere werken. In 1917 had hij op een stereofoto van een zeegezicht een piramide en het spiegelbeeld daarvan getekend. Bekeken met een stereoscoop lijkt die piramide boven de zee te zweven. Samen met Man Ray maakte Duchamp in 1924 de film Anémic Cinéma, waarin ronddraaiende schijven voorzien van spiraalvormige patronen een effect van diepte creëren. Deze experimenten maakten toen deel uit van de wens, die hij deelde met Man Ray en Francis Picabia, om nieuwe vormen van kunst te vinden buiten de schilderkunst.