River Landscape with the Temptation of Christ

Thank you. Your question has been submitted.

Unfortunately something has gone wrong while sending your question. Please try again.

Request high-res image

Specifications

Title	River Landscape with the Temptation of Christ
Material and technique	Pen and brown ink, brown and blue wash, framing lines with the pen in brown ink
Object type	Drawing > Two-dimensional object > Art object
Location	This object is in storage

Dimensions	Height 232 mm Width 395 mm
Artists	Draughtsman: Tobias Verhaecht
Accession number	N 72 (PK)
Credits	Loan Stichting Museum Boijmans Van Beuningen (former Koenigs collection), 1940
Department	Drawings & Prints
Acquisition date	1940
Creation date	in circa 1605-1620
Signature	none
Watermark	bunch of grapes (?), with initials […]S beneath (50x30mm, on P5-6 from to ; vV, 7P). [AE] [for image click thumbnail above the 'zoom in' option]
Condition	lower right corner damaged, foxing, paper and glue residues on the reverse
Inscriptions	'momper' (at lower right, in pen and brown ink), ' Jean de Momper / 1564-1635 / Ecole flamande' (verso, at upper centre, in pen and brown ink), 'Collectie / E Wauters' (verso, at lower left, in pencil), 'mompre' (verso, at lower left, in pen and brown ink), unidentified signature (verso, at lower right, in pen and black ink)
Collector	Collector / Franz Koenigs
Mark	Alliance des Arts (L.61), F.W. Koenigs (L.1023a)
Provenance	Alliance des Arts (founded 1842), Paris; Emile Wauters (1846-1933), Paris; his sale, Amsterdam (Muller), 15-16 June 1926, no. 124 (Joos de Momper); Franz W. Koenigs (1881 1941), Haarlem, 1926 (Tobias Verhaecht); on loan to the museum, 1935-1940; purchased with the Koenigs collection by D.G. van Beuningen (1871-1955), Rotterdam and presented to the Stichting Museum Boymans, 1940; on loan to the museum since 1940
Exhibitions	Rotterdam 2004b; Paris/Rotterdam 2014, no. 99
Internal exhibitions	Het jaar rond met Bol (2004)
External exhibitions	Bosch to Bloemaert. Early Netherlandish Drawings from the Museum Boijmans Van Beuningen (2014) Bosch to Bloemaert. Early Netherlandish Drawings (2017)
Research	Show research Netherlandish Drawings of the Fifteenth and Sixteenth Centuries
Literature	none
Material	Brown ink > Ink > Artist's material > Material > Material and technique Pen > Artist's material > Material > Material and technique
Object	Drawing > Two-dimensional object > Art object
Technique	Brown wash > Washing > Wash > Drawing technique > Technique > Material and technique Blue wash > Washing > Wash > Drawing technique > Technique > Material and technique
Geographical origin	The Netherlands > Western Europe > Europe

Entry catalogue Netherlandish Drawings of the 15th and 16th Centuries.

Author: Yvonne Bleyerveld

This description is currently only available in Dutch.

Deze tekening werd in 1926 geveild als een werk van Joos de Momper, al wordt in de veilingcatalogus ook een toeschrijving aan Tobias Verhaecht geopperd.¹ In de collectie Franz Koenigs stond het landschap op naam van Verhaecht.²

Tobias Verhaecht was een specialist in het tekenen van panoramische fantasielandschappen met rivieren, bergen, heuvels en rotsen, bossen of verspreide boomgroepjes, dorpjes of andere bebouwing. De horizon ligt steevast hoog, zodat in vogelvluchtperspectief over een oneindig weids landschap uitgekeken wordt. Onmiskenbaar werd Verhaecht daarbij beïnvloed door de uitgestrekte landschappen uit de reeks Grote Landschappen naar ontwerp van Pieter Bruegel, die omstreeks 1555-1556 waren uitgegeven door Hieronymus Cock en door Bruegels Grote Alpenlandschap die Cock rond dezelfde tijd uitgaf.³ Bruegels weidse landschappen met hoge horizon, vaak voorzien van een heuvel, rotspartij of grote boom op de voorgrond om de spectaculaire dieptewerking te versterken, maakten grote indruk op zijn tijdgenoten, werden veel nagevolgd en beïnvloedden lange tijd de Vlaamse landschapschilderkunst.

Verhaecht tekende zijn landschappen in pen in bruine inkt, met wassingen in bruin en lichtblauw. Kenmerkend voor zijn tekenstijl zijn de tamelijk dikke en krachtige penlijnen. Bergen, rotsen en soms ook bomen zijn vormgegeven met stevige contouren en parallelle arceringen. Voor bebouwing en bosschages in de verte gebruikte hij wat dunnere, kriebelige penlijnen – zoals op de besproken tekening goed te zien is – of ook wel krulletjes en rondjes. Zijn getekende oeuvre is niet duidelijk afgebakend. Houvast biedt een vijftal tekeningen die zijn voorzien van het eigenhandige monogram TVH en een datering tussen de jaren 1605 en 1620.⁴ Ook de Rotterdamse tekening is waarschijnlijk in deze periode ontstaan.

Op de uitstekende rotspunt in de linkerbovenhoek vindt de Verzoeking van Christus plaats. Na zijn doop vast Christus veertig dagen in de woestijn en aan het eind van die periode wordt hij driemaal door de duivel in verzoeking gebracht. Uitgebeeld is het moment waarop de duivel Christus op hoge berg wereldse koninkrijken en rijkdom voorspiegelt, wanneer Hij hem zou aanbidden. Maar Christus antwoordt: ‘De Here, uw God, zult gij aanbidden en Hem alleen dienen’ en wijst de duivel af (Matt. 4:8-11 en Luc. 4:5-8). Het landschap dat zich hier in diepte voor hen uitstrekt, symboliseert de wereldse koninkrijken die de duivel aan Christus voorhoudt.

De verzoeking van Christus werd in de zestiende-eeuwse kunst regelmatig gebruikt als stoffage van een boslandschap of een panoramisch wereldlandschap. We treffen het thema bijvoorbeeld aan in geschilderde of getekende landschappen van Lucas van Valckenborch, Hendrick Goltzius en Jan Brueghel de Oude.⁵ Mogelijk ging daarbij invloed uit van het boslandschap met de verzoeking dat in 1554 werd gegraveerd en uitgegeven door Hieronymus Cock naar ontwerp van Pieter Bruegel.⁶ Ook Verhaecht tekende het Bijbelverhaal tenminste nog een keer, namelijk op een panoramisch landschap in Düsseldorf.⁷

Footnotes

¹ Veiling Amsterdam (Fr. Muller), Dessins Anciens, Collections E. Wauters, 15-16 juni 1926, p. 26, onder nr. 124 ‘On pourrait peut-être en meilleur droit attribuer ce dessin à Tobias Verhaeght.’

² Inventarisboek Koenigs, als ‘Tobias Verhaegt. Erworben 1926’.

³ Zowel de Grote landschappen als het Grote Alpenlandschap werden gegraveerd door Jan en Lucas van Doetecum, zie Rotterdam/New York 2001, nrs. 23-34 en nr. 35; New Hollstein 2006, nrs. 49-60, nr. 61; Sellink 2007, nrs. 21-34, nr. 35.

⁴ Berglandschap, gemon. TVH en ged. 1605, Amsterdam (Sotheby), 15 nov. 1995, nr. 2; Panoramisch landschap, gemon. TVH en ged. 1616, New York, Metropolitan Museum of Art, inv. nr. 58.72; Panoramisch landschap, gemon. TVH en ged. 1616, New York, The Pierpont Morgan Library, inv. nr. 1957.5, zie Stampfle 1991, nr. 216; Landschap met Tobias en de engel, gemon. TVH en ged. 1617, Sint-Petersburg, Hermitage, inv. nr. 15090, zie Brussels/Rotterdam/Paris 1972, nr. 107; Berglandschap, gemon. TVH en ged. 1620, Hamburg, Kunsthalle, inv. nr. 22636.

⁵ Lucas van Valckenborch: geschilderd landschap ca. 1583, Enschede, Rijksmuseum Twenthe, inv. nr. 58, zie’s-Hertogenbosch 2001, nr. 56. Hendrick Goltzius: tekening, gedateerd 1594, Orléans, Musée des Beaux-Arts, inv. nr. 1825B, Reznicek 1961, nr. 399. Jan Brueghel: Parijs, Fondation Custodia, coll. Frits Lugt, inv. nr. 6618; London/Paris/Bern/Brussels 1972, nr. 13.

⁶ Rotterdam/ New York 2001, nr. 16; New Hollstein 2006, nr. 2; Sellink 2007, nr. 16. Al is hier een andere moment van Christus’ verzoeking door de duivel uitgebeeld, namelijk Matt. 4:4.

⁷ Düsseldorf, Kunstmuseum, inv. nr. FP 4813; Cologne/Antwerp/Vienna 1992, nr. 120.1.

Show research Netherlandish Drawings of the Fifteenth and Sixteenth Centuries

Show catalogue entry Hide catalogue entry

All about the artist

Tobias Verhaecht

Without a time slot you cannot visit the depot

Join as a Friend

Sleeping Naked Woman in Bed, Study for the Lithograph 'Le Sommeil' (Sleep)

Portrait of a Woman with a Hat

Still Life with Glass Under the Lamp

drawing