The Apostle Saint Thomas

Jacques de Gheyn (II) (in circa 1589-1592)

Thank you. Your question has been submitted.

Unfortunately something has gone wrong while sending your question. Please try again.

Request high-res image

Specifications

Title	The Apostle Saint Thomas
Material and technique	Pen and brown ink, brush and gray ink, gray wash, indented for transfer, framing line in gold, on a round piece of paper
Object type	Drawing > Two-dimensional object > Art object
Location	This object is in storage

Dimensions	Diameter 139 mm
Artists	Draughtsman: Jacques de Gheyn (II)
Accession number	MB 1734 (PK)
Credits	Purchased 1939
Department	Drawings & Prints
Acquisition date	1939
Creation date	in circa 1589-1592
Signature	none
Watermark	none (vV, 5P)
Inscriptions	'N 92' and 'N / .o' (verso, below, in pen and brown ink), 'z' and an unreadable note (verso, left, in pencil)
Mark	none
Provenance	(?) Cornelis Ploos van Amstel (1726-1798), Amsterdam [acc. to Van Regteren Altena 1983, no. 72]; Dr. C.L.L.M. Lindeman, Amsterdam; acquired by the museum, 1939
Exhibitions	Rotterdam/Washington 1985, no. 1; Rotterdam 2010-2011 (coll 2 kw 9); Paris/Rotterdam 2014, no. 68.1
Internal exhibitions	De Collectie Twee - wissel IX, Prenten & Tekeningen (2011) Vroege Nederlandse tekeningen - Van Bosch tot Bloemaert (deel 3) (2015)
External exhibitions	Bosch to Bloemaert. Early Netherlandish Drawings (2017) Bosch to Bloemaert. Early Netherlandish Drawings from the Museum Boijmans Van Beuningen (2014)
Research	Show research Netherlandish Drawings of the Fifteenth and Sixteenth Centuries
Literature	Jaarverslag 1939, p. 3; Van Regteren Altena 1983, vol. 2, no. 73, vol. 3, p. 41, ill. 9; New Hollstein 2000a, vol. 1, p. 138, under no. 93; stock cat. Paris, Dessins anciens, Galerie Jean-Marie le Fell, 20 March-7 April 2000, under lot 9a-9c
Material	Gold > Precious metal > Metal > Inorganic material > Material > Material and technique Brown ink > Ink > Artist's material > Material > Material and technique Paintbrush > Artist's material > Material > Material and technique Paper > Vegetable material > Organic material > Material > Material and technique Pen > Artist's material > Material > Material and technique
Object	Drawing > Two-dimensional object > Art object
Technique	Indenting > Indented > Drawing technique > Technique > Material and technique Indenting > Indented > Drawing technique > Technique > Material and technique Grey wash > Washing > Wash > Drawing technique > Technique > Material and technique
Place of manufacture	Amsterdam > North Holland > The Netherlands > Western Europe > Europe
Geographical origin	Northern Netherlands > The Netherlands > Western Europe > Europe

Entry catalogue Netherlandish Drawings of the 15th and 16th Centuries.

Author: Yvonne Bleyerveld

This description is currently only available in Dutch.

Deze twee ronde voorstellingen van de apostelen Thomas en Mattheus te halven lijve zijn de definitieve ontwerptekeningen voor twee gravures in een reeks van veertien prenten met Christus, de twaalf apostelen en Paulus. Deze reeks werd door Jacques de Gheyn ontworpen, gegraveerd door zijn medewerker Zacharias Dolendo en door De Gheyn zelf uitgegeven.¹ Nog vijf andere (doorgegriffelde) ontwerptekeningen voor deze serie zijn bewaard gebleven, voor Christus, Johannes en Simon in Parijs en voor Judas Thaddaeus en Matthias in Minneapolis en Washington.² Ook deze zijn alle doorgriffeld.

Thomas was afkomstig uit Galilea en vooral bekend vanwege zijn aanvankelijke twijfel over de opstanding van Christus. Volgens apocriefe bronnen predikte hij later in Perzië en India het evangelie. Hij zou met een lans gedood zijn in opdracht van een Indiase koning aan wiens hof hij als architect werkzaam was.³ De lans waarmee De Gheyn Thomas verbeeldde is dan ook een symbool van zijn martelaarschap. Zijn tweede attribuut, het boek, is minder persoonsgebonden – vrijwel alle apostelen in de prentenreeks van De Gheyn en Dolendo hebben er een bij zich. De apostel en evangelist Mattheus, die voor zijn roeping door Christus tollenaar was, zou in Ethiopië het geloof verkondigd hebben. Hij werd met een zwaard gedood nadat hij kritiek geleverd had op de Ethiopische koning Hirtacus. Als apostel is zijn gebruikelijke attribuut daarom een zwaard, al werd hij ook wel met een hellebaard uitgebeeld, zoals hier het geval is.⁴

Beide tekeningen tonen mooie licht-donkercontrasten. Zo steekt bij Thomas zijn buitenproportionele linkerhand licht af tegen de donkere, gewassen achtergrond. Zijn rug en achterhoofd ogen daarentegen donker tegen een lichte achtergrond en zijn lans werpt een schaduw op zijn blote schouder. Met hun forse lichamen, kleine hoofden en uitgesproken handgebaren, doen de apostelen denken aan de vier evangelisten in de reeks (eveneens ronde) gravures die De Gheyn in 1588 graveerde naar Goltzius’ ontwerpen.⁵ Ook vertonen zij stilistische overeenkomsten met een reeks van veertien gravures Christus, de apostelen en Paulus die Goltzius omstreeks 1589 ontwierp en graveerde.⁶ Deze tekeningen met de apostelen zijn omstreeks 1591-1592 gedateerd, maar hun verwantschap met Goltzius’ maniëristische tekenstijl uit de jaren voor zijn vertrek naar Italië in 1590, maakt het aannemelijk dat zij wellicht nog enkele jaren eerder ontstonden, omstreeks 1589.⁷ De prentenreeks is te dateren tussen 1592 en 1600 – de jaren waarin De Gheyn als prentenuitgever actief was.⁸

Footnotes

¹ New Hollstein 2000a, nrs. 86-99, Christus, de apostelen en Paulus, met datering ca. 1596.

² Christus, Simon en Johannes: Parijs, Fondation Custodia, coll. Frits Lugt, respectievelijk inv. nr. 2000-T.29, 2000-T.30 en 2000-T.31; Van Regteren Altena 1983, dl. 2, nrs. 66, 70, 76 (als ‘lost designs’). Judas Thaddaeus en Matthias: respectievelijk in Minneapolis, The Minneapolis Institute of Art, inv.nr. 67.46.2 en Washington D.C., National Gallery of Art, inv.nr. G 1982.97.1); Van Regteren Van Regteren Altena 1983, dl. 2, nrs. 77-78; Rotterdam/Washington 1985, nrs. 3-4.

³ Réau 1955, dl. III, pp. 1266-1267.

⁴ Réau 1955, dl. III, pp. 927-928.

⁵ New Hollstein 2000a, nrs. 64-67.

⁶ New Hollstein 2012, nrs. 35-48.

⁷ Van Regteren Altena 1983, dl. 2, p. 31, als vroege jaren 1590; Rotterdam/Washington 1985, p. 39, als 1591/1592.

⁸ New Hollstein 2000a, dl. 1, p. xx.

Show research Netherlandish Drawings of the Fifteenth and Sixteenth Centuries

Show catalogue entry Hide catalogue entry

All about the artist

Jacques de Gheyn (II)

Without a time slot you cannot visit the depot

Join as a Friend

Portrait of a Woman with a Hat

Feeling cunt

Stylised Portrait of Jacqueline

Ulysses and the Cattle of Helios, the Sun God (Odyssey, Book XII)