Kop van een man in profiel naar rechts

Auteur: Yvonne Bleyerveld

Dit mansportret is een kopie naar een portret van een onbekende man van Jacob Matham in de Maida and George Abrams Collection, gedateerd 1603.¹ In 1955 schreef Haverkamp-Begemann de Rotterdamse tekening toe aan Jan Cornelis Vermeyen (1500-1559) op grond van overeenkomsten met diens tekening Vrouw aan een spinet in Berlijn en diens etsen.² Zo’n tien jaar later werd de connectie tussen Mathams mansportret en deze kopie gelegd en hield de toeschrijving aan Vermeyen niet langer stand.³

Het portret in de Abrams Collection is een mooi voorbeeld van Mathams ‘penwerk’ –pentekeningen waarin een gravure wordt nagebootst. Zo zijn de schaduwpartijen in de dubbele kin, de vlezige nek en de plooien in de wangen weergegeven als een netwerk van gekruiste en golvende lijnen, vergelijkbaar met de arceringen die graveurs met een burijn in een koperplaat sneden. Matham had deze verfijnde tekentechniek gekeken naar zijn stiefvader en leermeester Hendrick Goltzius, die er zeer bedreven in was (zie inv. nrs. MB 1742 en MB 1953/T 11). De anonieme maker van deze Rotterdamse tekening, die in de omgeving van Matham ontstaan zal zijn, heeft getracht dicht bij het originele mansportret te blijven, zoals blijkt uit de weergave van de huidplooien in de wangen, de baardstoppels op de kin en de schetsmatig getekende kraag, sluiting en mouwen van het jak. De penlijnen zijn echter veel zwakker dan die in de originele tekening en de plaatsing van de ogen en mond is minder overtuigend.